Niemiecki czołg Leopard 2 był uznawany za jeden z najlepszych (dopóki nie dotarł do Syrii)

Niemiecki czołg Leopard 2 cieszy się opinią jednego z najwspanialszych na świecie, rywalizując z takimi fenomenami jak: amerykański M1 Abrams czy brytyjski Challenger 2. Jednak, ta dobra opinia została nadszarpnięta na polach bitew w Syrii, doprowadzając do wyjątkowo niezręcznego sporu na szczeblu krajowym pomiędzy Berlinem a Turcją – pisze Sebastien Roblin na łamach War is Boring.

Ankara zaproponowała uwolnienie niemieckich więźniów politycznych w zamiana za ulepszenie, znajdującego się na wyposażeniu tureckiej armii, starszego modelu czołgu Leopard 2A4, który okazał się niewystarczająco skuteczny w walce. Jednakże, 24 stycznia do opinii publicznej dotarła informacja, że Turcja używała swoich czołgów do eliminowania kurdyjskich bojowników w enklawach Afrin oraz Manbij, co zmusiło Berlin do wstrzymania porozumienia.

Leopard 2 jest bardzo często porównywany do współczesnego M1 Abrams. W rzeczywistości obydwa posiadają wspólne cechy, między innymi: waga zaawansowanego pancerza kompozytowego – ponad 60 ton, 1500 koni mechanicznych pozwalających osiągnąć prędkość ponad 40 mil na godzinę, a także, w niektórych modelach, produkowane przez firmę Rheinmetall działo kalibru 120 mm.

Obydwa typy z łatwością mogą zniszczyć większość rosyjskich czołgów w średnim i dalekim zasięgu, podczas gdy jest mało prawdopodobne, by standardowe działa 125 mm, były w stanie wyrządzić im szkodę. Co więcej, są wyposażone w lepsze celowniki o wysokiej jakości kamerach termowizyjnych oraz posiadają powiększenie, co daje im pierwszeństwo w wykryciu oraz uderzeniu wroga. Próby w Grecji wykazały, że z 20 oddanych strzałów, czołgi Leopard 2 oraz Abrams trafiły do celu w 19 próbach, sowiecki T-80 trafił do celu 11 razy.

Niewielkie różnice pomiędzy dwoma zachodnimi czołgami ukazują zróżnicowane podejście obu państw. Czołgi Abrams posiadają głośną turbinę o mocy 1500 koni mechanicznych, która uruchamia się szybciej, podczas gdy silnik diesla w Leopardzie 2 gwarantuje mu większy zasięg na jednym tankowaniu. Abrams osiągnął niektóre ze swoich nadzwyczajnych możliwości w zakresie ataku i obrony dzięki użyciu amunicji oraz pancerza zbudowanych na bazie zubożonego uranu – co ze względów politycznych jest nieakceptowane przez Niemcy. Dlatego w kolejnych modelach Leoparda 2A6 wprowadza się działo 55-kalibrowe o większej prędkości, aby wyrównać różnice w sile penetracji. Natomiast w modelach Leoparda 2A5 na wieży działowej umieszczono dodatkowo ekran przeciwkumulacyjny, aby skuteczniej przyjmować wrogie ostrzały.

Wątpliwości Niemców dotyczą także eksportu broni, co wiąże się z nakładaniem szerokich ograniczeń dla krajów, którym Berlin jest przychylny sprzedawać broń – w porównaniu z Francją, Stanami Zjednoczonymi, czy Rosją. Podczas, gdy Leopard 2 jest używany przez 18 krajów, w tym przez członków NATO, lukratywna oferta złożona przez Saudyjczyków za Leopardy 2 w liczbie od 400 do 800 została odrzucona przez Berlin, z powodu kwestii praw człowieka oraz krwawej wojny w Jemenie. W zamian Saudyjczycy zamówili dodatkowe 400 czołgi typu Abrams.

Doprowadza nas to do Turcji, kraju członkowskiego NATO, który z Berlinem łączy ważna historyczna i ekonomiczna więź, lecz który doświadczał wojskowych zamachów stanu, oraz przez dekady prowadził kontrowersyjne kampanie antypowstańcze przeciw kurdyjskim separatystom. Na początku 2000 roku, w trakcie zbliżenia politycznego, Berlin sprzedał Ankarze swoje 354 nieużywane czołgi. Oznaczało to znaczną poprawę w porównaniu do słabiej zabezpieczonych czołgów Patton M60, które stanowiły większą część  tureckich sił zbrojnych.

Krążyły jednakże pogłoski, iż Berlin zgodził się na sprzedaż pod warunkiem, że niemieckie czołgi nie zostaną użyte w operacjach skierowanym przeciwko Kurdom. Pozostaje kwestią sporną, czy doszło do takiego porozumienia, lecz prawdą jest, że Leopard 2 był trzymany z dala od konfliktu z Kurdami, natomiast został umieszczony w północnej Turcji. 

Jesienią 2016 roku, tureckie Leopardy 2 z Drugiej Brygady Pancernej dotarły do  granicy syryjskiej w celu wsparcia operacji Tarcza Eufratu, przeciwko Państwu Islamskiemu. Przed przybyciem Leopardów około 12  tureckich czołgów typu Patton zostało zniszczonych zarówno przez pociski Państwa Islamskiego, jak i przez Kurdów. Tureccy komentatorzy w zakresie obronności wyrazili nadzieję, że bardziej wytrzymałe Leopardy poradzą sobie lepiej.

Model 2A4 był ostatnim prototypem czołgów Leopard 2 używanych w okresie Zimnej Wojny, które były przeznaczone do walki we względnie skoncentrowanych jednostkach w wojnie defensywnej przeciwko sowieckim kolumnom czołgów. Ich zadaniem nie było przetrwanie wybuchów fugasów i rebelianckich zasadzek, w długiej antypowstańczej kampanii, w której każda pojedyncza strata urasta do rangi kwestii politycznej. W modelu 2A4 zachowano poprzednie ustawienie wieży działowej, która zapewnia mniejszą ochronę przed nowoczesnymi pociskami przeciwpancernymi, szczególnie w miejscu opancerzenia tylnego oraz bocznego, co staje się dużym problemem w walce z powstańcami, gdyż atak może nadejść z każdej strony.

Zostało to w szokujący sposób zobrazowane w grudniu 2016 roku, gdy pojawiły się dowody na to, że Leopardy 2 zostały zniszczone podczas gwałtownych starć w kontrolowanym przez Państwo Islamskie mieście Al-Bab. Jak donosi „Der Spiegel”, walki te zostały określone przez dowódców wojskowych mianem „traumy”. Dokument upubliczniony w internecie, stwierdza, że Państwo Islamskie zniszczyło 10 rzekomo niezwyciężonych czołgów Leopard 2, z czego 5 za pomocą pocisków przeciwpancernych, 2 przez miny lub bomby, 1 poprzez atak rakietowy lub moździerzowy oraz inne z niejednoznacznych przyczyn.

Zdjęcia potwierdzają zniszczenie przynajmniej 8 czołgów. Jedna z fotografii przedstawia kompletnie zniszczony czołg przez samochód pułapkę. Z kolei w innym czołgu po wieży działowej nie zostało śladu. 3 wraki Leopardów wraz kilkoma innymi tureckimi wozami opancerzonymi są widoczne niedaleko szpitala w pobliżu miasta Al-Bab. Wydaje się, że pojazdy przyjęły ataki na podwozie oraz bok, czyli najmniej chronione partie czołgów. Niewątpliwie, okoliczności w jakich turecka armia nabyła od Niemiec czołgi najprawdopodobniej przyczyniły się do poniesionych strat. Zamiast użyć ich w połączeniu z siłami zbrojnymi piechoty, czołgi rozmieszczono na tyłach jako broń dalekiego zasięgu, podczas gdy sprzymierzone z Turcją syryjskie oddziały wzmacniały tureckie siły specjalne. Odizolowane, wystawione na ataki, bez dostatecznego wsparcia, by uformować pierścień obronny, Leopardy były podatne na zasadzki. Jak można zobaczyć na poniższym nagraniu, podobne zastosowanie złej taktyki doprowadziło do licznych strat saudyjskich czołgów w Jemenie.

Dla kontrastu, więcej Leopardów 2 uczestniczyło w walce przeciwko talibańskimi powstańcom – były to kanadyjskie Leopardy 2A6M (wyposażone w zwiększoną ochronę przed minami a nawet w fotele bezpieczeństwa) oraz duńskie 2A5s. Aczkolwiek, ponieważ kilka z nich zostało uszkodzonych przez miny, zostały one oddane do przeglądu. Załoga duńskiego Leoparda 2 została śmiertelnie ranna w ataku bombowym w 2008 r. Czołgi były chwalone przez dowódców polowych za ich sposób poruszania się oraz za dostarczanie na czas wsparcia ogniowego podczas najważniejszych operacji w południowym Afganistanie. W 2017 r. Niemcy zaczęły rekonstrukcję swojej floty, tworząc potężniejsze Leopardy 2A7V  bardziej wytrzymałe w walkach z rebeliantami. Obecnie Ankara wywiera presję na Berlin, aby zmodernizowano system obrony w czołgach Leopard 2, w szczególności, że produkcja tureckich czołgów Altay została opóźniona.

Tureckie wojsko chciało nie tylko zainstalowania dodatkowej ochrony przeciwko fugasom, lecz także wyposażenia w system obrony aktywnej (APS), który pozwala na wykrycie nadlatujących pocisków oraz miejsca ich pochodzenia, a także na zatrzymanie lub nawet ich zestrzelenie. Niedawno  w czołgach M1 Abrams, armia Stanów Zjednoczonych zainstalowała izraelski system obrony aktywnej, który sprawdził się w starciach. Tymczasem firma Rheinmetal produkująca Leopardy 2 zaprezentowała własny model ADATS APS, który stwarza mniejsze ryzyko spowodowania szkód we własnych oddziałach.

Jednak niemiecko-tureckie relacje pogorszyły się znacznie, szczególnie po spacyfikowaniu przez Erdogana tysiąca spiskowców, którzy przeprowadzili wojskowy zamach stanu w sierpniu 2016. W lutym 2017 korespondent czasopisma „die Welt” Deniz Yücel, posiadający obywatelstwo niemiecko-tureckie, został aresztowany przez władze tureckie za rzekome szpiegostwo na rzecz Kurdów. Jego aresztowanie wywołało oburzenie w Niemczech.

Ankara znacząco dała do zrozumienia, że jeśli zostanie umożliwiona modernizacja Leoparda 2, wtedy   Yücel będzie mógł powrócić do Niemiec. Chociaż Berlin uparcie twierdził, że nie dojdzie do takiej wymiany, minister spraw zagranicznych Sigmar Gabriel po cichu zaczął podejmować kroki mające na celu modernizację, aby poprawić stosunki w obliczu podejrzewanego szantażu, w którym sprawą szczególną stały się czołgi. Gabriel poinformował o umowie, która miała chronić żołnierzy tureckich przed Państwem Islamskim.

Jednakże, w połowie stycznia 2018 Turcja  przeprowadziła ofensywę na kurdyjskie enklawy: Afrin oraz Manbij w północnej Syrii. Atak został przeprowadzony gwałtownie z obawy, że zasięg kontrolowanych przez Kurdów terenów przy graniczy z Syrią mógłby się rozszerzyć na terytorium Turcji oraz z powodu oświadczenia Pentagonu o rekrutowaniu Kurdów w celu utworzenia „straży granicznej” w walce przeciwko Państwu Islamskiemu.

Zdjęcia na portalach społecznościowych ukazały Leopardy 2, które zostały wykorzystane do ataku na pozycje Kurdów w Afrin.  Według doniesień w atakach zginęło kilkudziesięciu obywateli. Co więcej w styczniu 2017 roku kurdyjskie Powszechne Jednostki Obrony (YPG) opublikowały na portalu YouTube film przedstawiający atak pociskami przeciwpancernymi „Konkurs” na  tureckie czołgi Leopard 2. Lecz trudno stwierdzić, czy czołgi zostały zniszczone. Być może pociski uderzyły w przedni pancerz czołgów, który w czołgach 2A4 odpowiada pancerzowi RHA (rolled homogeneous armour) o grubości 590-690 mm, podczas gdy oba typy “Konkursów” są w stanie penetrować pancerze RHA o grubości 600-700 mm.

W każdym razie parlamentarzyści niemieckiej partii lewicowej  jak i  partii prawicowej pod przywództwem Merkel zareagowali oburzeniem. Członkowie prawicowej partii nazwali turecką ofensywę naruszeniem prawa międzynarodowego. 25 stycznia administracja kanclerz Merkel została zmuszona ogłosić, że modernizacja czołgów Leopard 2 jest wykluczona, przynajmniej na chwilę obecną. Ankara postrzega to jako przełożenie umowy a wymijająca retoryka Berlina wskazuje na to, że do sprawy będzie można powrócić w stosownym czasie.

Sébastien Roblin ukończył studia na kierunku rozwiązywanie konfliktów na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie. Obecnie pracuje jako felietonista w zakresie tekstów na temat bezpieczeństwa narodowego i historii wojskowości dla portalu War Is Boring. W przeszłości pracował jako wykładowca akademicki dla Korpusu Pokoju w Chinach, jako redaktor, a także przy przesiedleniach uchodźców we Francji i w Stanach Zjednoczonych.

Tłumaczenie: Maciej Kuś