Libijczycy zatęsknili za Kaddafim?

Libia za rządów Muammara al-Kaddafiego cieszyła się w świecie jak najgorszą opinią, przez wiele lat nosząc odium jednego z głównych sponsorów terroryzmu, ale dzięki złożom ropy naftowej dla większości Libijczyków był to jednak czas gospodarczego rozwoju ich kraju. Po siedmiu latach chaosu spowodowanego „arabską wiosną” duża część społeczeństwa zatęskniła więc za starymi czasami. Chce to wykorzystać syn obalonego prezydenta, który zamierza startować w wyborach prezydenckich.

Trzeba otwarcie powiedzieć, że Libia zasadniczo nigdy nie miała dobrej prasy, zwłaszcza podczas prezydentury Kaddafiego, który doszedł do władzy w wyniku wojskowego puczu w 1969 roku. Libijski dyktator wraz z wiekiem, używając słownej ekwilibrystyki, stawał się coraz bardziej ekscentryczny, aby ostatecznie stać się jednym z wrogów numer jeden świata zachodniego. Po drodze był przy tym jednym z liderów ruchu panarabskiego, dążącego do zjednoczenia Arabów pod hasłami nacjonalistycznymi i socjalistycznymi, a następnie po fiasku podobnych projektów stał się orędownikiem afrykańskiej jedności. Co nie przeszkadzało mu jednocześnie dokonać zupełnie nieracjonalnego ataku na sąsiedni Czad.

Libijczycy najczęściej przymykali oko na ekscentryczny styl życia Kaddafiego i sposób prowadzenia przez niego zwłaszcza polityki zagranicznej. Spora część społeczeństwa nie miała natomiast innego wyboru z powodu wyjątkowo twardej ręki swojego prezydenta. Libijski dyktator nie wyróżniał się szczególnie w świecie arabskim, w którym polityczne represje czy stosowanie takich metod jak tortury jest – czy tego chcemy, czy też nie – często jedynym sposobem na wprowadzenie jakiegokolwiek porządku społecznego. Jednocześnie Kaddafi kupił sporą część społeczeństwa pieniędzmi pochodzącymi z eksploatacji wspomnianych złóż, dzięki czemu Libijczycy cieszyli się dopłatami do licznych produktów żywnościowych, powszechnym dostępem do wody pitnej (w warunkach afrykańskich należy to do rzadkości), rozwiniętą służbą zdrowia, bezpłatnym szkolnictwem wyższym i ogólną poprawą warunków materialnych, w porównaniu do czasów sprzed przewrotu wojskowego.

Państwo upadłe

Po siedmiu latach od upadku Kaddafiego, Libia cieszy się nadal bardzo złą opinią na arenie międzynarodowej, przy czym Libijczycy odczuwają to na co dzień, ponieważ z reform dyktatora pozostało niewiele, a wręcz zgoła nic. Obecnie to północnoafrykańskie państwo kojarzone jest głównie z handlem niewolnikami, chaosem politycznym, rozwojem radykalnych ruchów islamskich, ale przede wszystkim z masowymi przeprawami przez Morze Śródziemne w poszukiwaniu lepszego życia na terenie Unii Europejskiej. Niewiele osób zdaje sobie przy tym sprawę, że w Libii przed trzema laty rozwinęło się także Państwo Islamskie, korzystające głównie z chaosu spowodowanego trwającą wciąż wojną domową oraz skupieniem uwagi świata na jego dynamicznym wówczas rozwoju na terenach Syrii i Iraku.

Ostatecznie ISIS zostało wyparte pod koniec 2016 roku z Syrty, czyli rodzinnego miasta Kaddafiego, co dla islamskich fundamentalistów oznaczało zejście do podziemia. Bojownicy samozwańczego kalifatu dokonują więc pojedynczych zamachów terrorystycznych, a ich działalność jest możliwa dzięki wciąż trwającej wojnie domowej. Libia jest obecnie podzielona pomiędzy trzy główne ośrodki polityczne (uznawany przez społeczność międzynarodową rząd w Trypolisie, nielegalna władza w Tobruku oraz lokalne plemiona), które są w stanie znaleźć nić porozumienia jedynie pod presją społeczności międzynarodowej, wyraźnie nie posiadającej koncepcji rozwiązania panującego chaosu.

Dobry policjant

Nic więc dziwnego, że w takich warunkach odzywa się głos lojalistów, wspominających z rozrzewnieniem czasy względnego dobrobytu zapewnianego przez pułkownika Kaddafiego. Zwolennicy jego rządów wbrew pozorom nie zostali całkowicie wykluczeni z libijskiego społeczeństwa, chociaż organizacje praw człowieka donoszą o siedmiu tysiącach jego stronników wciąż przebywających w więzieniach i tam torturowanych. Odegrali oni kluczową rolę w odbiciu co najmniej kilku miast z rąk ISIS podczas prowadzonej przeciwko kalifatowi kampanii. Siły wierne ideologii Muammara al-Kadafiego, dżamahirijji („państwo ludu”) szacuje się nawet na kilkadziesiąt tysięcy, z czego spora ich część przebywa obecnie na wygnaniu, w tym na terenach sąsiedniej Tunezji.

Głównym ośrodkiem politycznym zwolenników starego ładu, skupionych w milicjach „Zielonego Oporu” (nawiązanie do libijskich barw z okresu rządów Kaddafiego), jest działająca od 2012 roku głównie na emigracji partia Libijskiego Ludowego Ruchu Narodowego. To właśnie ona 19 marca br. ogłosiła, iż jej kandydatem w zbliżających się wyborach prezydenckich będzie Sajf al-Islam al-Kaddafi, czyli syn obalonego prezydenta, który w czerwcu ubiegłego roku został zwolniony na mocy amnestii zarządzonej przez rząd w Tobruku. Następnego dnia doniesieniom polityków rezydujących w Tunisie zaprzeczył Batalion Abu Bakra al-Siddiqa, a więc organizacja przetrzymująca od 2011 roku Sajfa al-Islama w mieście Az-Zintan na północy Libii. Syn Kaddafiego ich zdaniem nie miał bowiem wyrażać podobnych ambicji i upoważniać kogokolwiek do ogłaszania podobnych deklaracji, ale on sam nie wypowiedział się w tej sprawie, zaś sama kwestia jego więzienia od dwóch lat pozostaje niejasna.

Wiadomo jednak, że od 2002 roku jest on zaangażowany w życie polityczne Libii. Trudno orzec, czy Sajf al-Islam urządzał jedynie spektakl wyreżyserowany przez swojego ojca, w którym odgrywał rolę „dobrego policjanta”, ale faktem jest, iż do pewnego czasu był on jedyną osobą mogącą pozwolić sobie na krytykę polityki prowadzonej przez libijskiego dyktatora. Jeszcze na początku XXI wieku syn Kaddafiego publikował więc raporty dotyczące nieprzestrzegania praw człowieka w swoim kraju, a nawet przez pewien czas posiadał własne media krytyczne wobec władzy, dopóki nie został jednak zdyscyplinowany przez własnego ojca.

Na Zachodzie Sajf al-Islam postrzegany był jako reformator libijskiego systemu, któremu udało się pośredniczyć w rozmowach dotyczących normalizacji wzajemnych stosunków, przełamując tym samym izolację swojego kraju na arenie międzynarodowej. Budując wizerunek rozsądnego następcy swojego ojca, postanowił on nawet rozpocząć naukę na brytyjskiej uczelni. Udało mu się ukończyć niezwykle prestiżową London School of Economics. Wspomniany „image” Sajfa al-Islama na arenie międzynarodowej poważnie naruszyły jednak wydarzenia sprzed siedmiu lat, kiedy poparł on ostrą rozprawę z rebelią, co udokumentowały stacje telewizyjne.

To jednak nie zmienia opinii o Kaddafim wśród zwykłych Libijczyków, coraz bardziej zmęczonych trwającą wojną domową i postępującą degradacją kraju. Za Sajfem al-Islamem przemawia również fakt wsparcia ze strony najważniejszych libijskich plemion, ponieważ to ich liderzy pod koniec ubiegłego roku ogłosili, że będzie on ubiegał się o najwyższy urząd w państwie. Należy przy tym wspomnieć, że syn twórcy dżamahirijji poszukiwany jest przez Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze, ale trudno wyobrazić sobie, aby mógł on zostać doprowadzony przed oblicze jego prokuratorów.

Francuskie pięć minut

Z pewnością w najbliższym czasie o synu Kaddafiego usłyszymy jeszcze niejednokrotnie, a to w związku z postępowaniem prowadzonym przeciwko byłemu francuskiemu prezydentowi Nicolasowi Sarkozy’emu. Jest on oskarżany o niejasne finansowanie swojej kampanii prezydenckiej w 2008 roku, zaś część środków miała pochodzić właśnie z Libii, o czym przed siedmioma laty poinformował właśnie Sajf al-Islam, reagując wówczas na francuskie naloty na Libię. Sarkozy próbował oczywiście dezawuować podobne informacje, jako zemstę za obalenie władzy Kaddafiego, lecz dokumenty na ten temat zaczął przed sześcioma laty publikować jeden z francuskich portali, zaś przed dwoma laty sąd uznał je za prawdziwe.

Marcin Ursyński

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply