Klasztor w Sąsiadowicach

Sąsiadowice (Сусідовічі) to duża wieś położona w szerokiej dolinie Strwiąża o kilkanaście kilometrów na północny zachód od Sambora.

Miejscowe dobra od XIV w. znajdowały się we władaniu możnego rodu Herburtów. W końcu XV w. ufundowali oni w Sąsiadowicach drewniany kościół parafialny, kilkakrotnie potem niszczony i odbudowywany. W 1589 r. Erazm Herburt wzniósł tu murowany kościół św. Anny, a w 1603 r. Jan Szczęsny Herburt ufundował przy nim klasztor karmelitów trzewiczkowych i uposażył go połową wsi. Zabudowania klasztoru były początkowo drewniane, jednak klasztor był ufortyfikowany: w 1613 r. otoczono go murem ceglanym z czterema bastionami i fosą, później umocnienia uzupełniono o wały ziemne. Około 1742 r. drewniane zabudowania klasztorne zastąpiono murowanymi. W późniejszym okresie ulegały one już tylko niewielkim przeróbkom. Klasztor był czynny do II wojny światowej, ostatecznie zakonnicy opuścili go w 1946 r., kiedy to wysiedlono większość mieszkańców Sąsiadowic, gdzie liczebnie dominowali Polacy. Po wojnie w klasztorze umieszczono magazyny miejscowego kołchozu, później przez wiele lat zdewastowane budynki stały opuszczone i stopniowo popadały w ruinę. W 1989 r. świątynia wraz z klasztorem została odzyskana przez miejscowych rzymskich katolików, po czym przeprowadzono gruntowny remont całego założenia. Przy tej okazji rozebrano zrujnowane północno-zachodnie skrzydło klasztoru, zmieniono kształt dachów, nadbudowano zakrystię i wymieniono sklepienia.

Klasztor znajduje się na niewysokim wzniesieniu nieco na zachód od zabudowań wsi. Centrum założenia zajmuje wtopiony w budowle klasztorne niewielki jednonawowy kościół, o wyraźnie zachowanym gotyckim charakterze, z pięciobocznym prezbiterium, o narożnikach wzmocnionych szkarpami i kwadratowej nawie. Świątynię poprzedza obszerna kruchta wbudowana w centralną część fasady głównego dwukondygnacyjnego korpusu klasztornego, przesłaniającego kościół od frontu. Do głównego korpusu przylegają dwa prostopadłe skrzydła boczne: krótkie skrzydło południowe i obszerniejsze skrzydło północne, które wraz z zakrystią i kościołem zamyka niewielki dziedziniec wewnętrzny. Najbogaciej zdobionym elementem całego założenia jest barokowa fasada kruchty o malowniczej, falistej linii, dekorowana zwielokrotnionymi pilastrami, z łamanym belkowaniem i gzymsami. Wieńczy ją szczyt ujęty w spływy zakończone obeliskami, z półkolistym zwieńczeniem. pozostałe elementy dekoracyjne elewacji budynków klasztornych – pary pilastrów – zostały zniekształcona podczas prac remontowych. We wnętrzu kościoła zachował się odrestaurowane elementy pierwotnego barokowego wyposażenia, z których najcenniejsze to wykonane w końcu XVIII w.: ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i ambona. Podczas prac remontowych niestety całkowicie przemalowano farbą olejną cenne malowidła ścienne z 2 poł. XVIII w. W pobliżu zabudowań klasztornych, na jednym z zachowanych bastionów obronnych stoi dzwonnica z 2 poł. XVIII w., w formie masywnej czworobocznej wieży, o górnej kondygnacji dekorowanej pilastrami.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski