Szczupak z szarym sosem postny

Szczupak z szarym sosem postny. Składniki:
2 kilo szczupaka, soli, 2/3 bułki francuskiej, pieprzu, 1 cebula, 1—2 łyżki oliwy, 1—2 marchwie, 1 pietrusz­ka, 1 seler, 1 szklanka wina, 1 szklanka octu, 3/4 szklanki oliwy, 1 cytryna, 10 deka rodzenek, kilka ziarn pieprzu, 1 łyżeczka cukru, 40 deka chleba, 4 jabłka, trochę cynamonu i goździków.

Sposób przygotowania:
Oczyściwszy szczupaka, pokrajać na kawałki, osolić na godzinę, przemyć, nadziać farszem postnym, złożonym z usiekanej ryby, wyjętej z dzwonów, bułką wymoczoną w wodzie, z dodaniem w miarę pieprzu i soli (można i trochę cebuli podsmażonej w oliwie). Tak ufaszerowaną rybę włożyć do rondla, zalać 3/4 litra mocnego smaku, wygotowanego z włoszczyzny, włożyć ją zgrabnie utresowaną, wlać szklankę wina białego, tyleż lekkie­go octu, 3/4 szklanki oliwy, cytrynę pokrajaną w talerzyki, 10 deka rodze­nek, kilka ziarn pieprzu i postawić pod pokrywą na mocnym ogniu. Skoro się ryba ugotuje, wyjąć ją uważając, aby nie ostudzić, nim się sos zaprawi. Dodać do niego trochę cukru i szklankę gąszczu, wygotowanego z 40 deka miękisza chleba, jednej sporej marchwi, pokrajanej w kawałki, czterech winnych jabłek, trochę utłuczonego cynamonu i goździków zalanych wodą, ugotowanych i rozbitych w jedną masę. Skoro się sos zmieszany ze szklan­ką tego gąszczu ugotuje i zrobi zawiesistym, zalać nim rybę. Dla dekora­cji można zrobić wałeczki z rybnego siekania, ugotować je, pokrajać ukoś­nie i ogarnirować półmisek. Farsz do ryby na szaro można też robić z masłem i jajami, lecz że ona zwykle się daje na kucję, należy więc przy­rządzać ją postnym sposobem.

Źródło: W. A. L. Zawadzka, Kucharka Litewska, Wilno 1938, s. 126-127.