Święty Jacek Odrowąż

Nakładem wydawnictwa Esprit S.C. w ramach “Studiów” Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie ukazał się tom poświęcony świętemu Jackowi Odrowążowi. Stanowi on owoc bardzo obfitego w wydarzenia naukowe, kulturalne i religijne roku obchodów 750-lecia śmierci świętego Jacka, zmarłego 15 sierpnia 1257 r. ,niestrudzonego ewangelizatora Krakowa, Małopolski, Prus i Rusi. Pomysłodawcą książki jest o. Tomasz Gałuszka OP, koordynator obchodów 750-lecia śmierci św. Jacka z ramienia Polskiej Prowincji Zakonu i wicedyrektor Dominikańskiego Instytutu Historycznego.

Książka składa się z dwóch części: studiów i źródeł. Studia są niejako wprowadzeniem do źródeł i ułatwiają niejako ich zrozumienie. Zaczyna je szkic Anny Zajchowskiej zatytułowany: “Rozwój przedkanonizacyjnego kultu świętego Jacka. Omawia on trwający trzy i pół roku przedkanonizacyjny kult św. Jacka, trwający już od drugiej połowy XIII w. Z tego okresu pochodzą bowiem najstarsze świadectwa o kulcie polskiego dominikanina, założyciela polskiej prowincji Zakonu Kaznodziejskiego. Niemal natychmiast po jego śmierci zaczęto spisywać relacje o cudach uczynionych za jego wstawiennictwem. Dwa kolejne artykuły zamieszczone w tomie pełnią rolę wstępów do przełożonych dzieł, które także się w nim znalazły. Dla „Żywotu” autorstwa lektora Stanisława jest to niezwykle erudycyjna rozprawa o. Raymonda J. Loenertza, francuskiego dominikanina, prowadzącego studia nad geneza historiografii dominikańskiej w Polsce. Dokonał on w nim rozbioru „Żywota” na części pierwsze, odsiewając niejako fakty od legend i mitów. Jego uzupełnieniem jest „Nota do artykułu Raymonda J. Loenertza” pióra o. Tomasza Gałuszki OP, która zwraca uwagę, ze tekst francuskiego badacza powstał 50 lat temu i od tego czasu poczynione zostały nowe ustalenia w zakresie wiedzy o „Żywocie” św. Jacka i o początkach zakonu dominikanów w Polsce.

Ostatnim tekstem zamieszczonym w książce w części studia jest tekst Anny Ledzińskiej zatytułowany „Mikołaja z Hussowa „Pieśń o życiu i czynach św. Jacka”. Autorka przybliża w nim postać Mikołaja z Hussowa, o którym wiadomo niewiele, a który korzystając z mecenatu biskupa Erazma Ciołka rozwinął swój literacki talent, pisząc utwory na jego zamówienie. Najbardziej cenionym z nich była „Pieśń o żubrze”, w której opisał w malowniczy sposób bory litewskie. Swoją „Pieśnią o życiu i czynach św. Jacka” Mikołaj z Hussowa odpowiedział niejako na aktualne wydarzenia. Broni on w niej kultu świętych i stanowi polemikę z kwestionującym go luteranizmem , który zdobył w Polsce licznych zwolenników. Autorka szkicu tłumaczy m.in. , jakie mogą być źródła fragmentu opowieści Hussowskiego, który dotyczy wyprawy św. Jacka na Ruś oraz pobytu w Kijowie. Autorka sugeruje, że Mikołaj z Hussowa mógł mieć dostęp do pełniejszej wersji „Żywota” pióra lektora Stanisława. Nie jest wykluczone także , że skorzystał on z jakichś niezachowanych kronik ruskich. Być może też opierał się na aktach procesu kanonizacyjnego, które były dostępne wówczas w krakowskim klasztorze dominikanów.

W części tomu zawierającej Źródła, oprócz tekstu lektora Stanisława z Krakowa „Życie i cuda świętego Jacka” z Zakonu Kaznodziejów, opisu cudów, Pieśni o życiu i czynach św. Jacka są zamieszczone także „Listy i mowy w sprawie kanonizacji świętego Kjacka z połowy XV wieku”. Wśród tych ostatnich jest m.in. list królowej Zofii do papieża Mikołaja V napisany w Krakowie około 1450 r. , mowy wygłoszone przez polskich posłów do papieża Mikołaja V, a także listy Zbigniewa Oleśnickiego „ w sprawie kanonizacji brata Jacka z Klasztoru Świętej Trójcy w Krakowie” do papieża, a także kolegium kardynałów. Źródła uzupełniają dokumenty do rozwoju kultu świętego Jacka z XVI wieku. Kończy zaś je „Bulla kanonizacyjna świętego Jacka”, wydana przez papieża Klemensa VIII.

Omawiana pozycja z pewnością przyczyni się do wzrostu zainteresowania postacią św. Jacka i dostarczy dalszych materiałów do dyskusji i badań.

Marek A. Koprowski

Święty Jacek Odrowąż , Studia i Źródła, Skarby Dominikańskie, tom z serii „Studia Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie”. Wydawnictwo Esprit S.C., Kraków 2007, s. 279.c 39,90 zł.