Wasil (Bazyli) Ciapiński

Polski Słownik Biograficzny, t. 4 , Kraków 1938, s. 17-18.

Ciapiński Wasil (Bazyli), h. Ostoja (ur. ok. 1530, zm. ok. 1604), założyciel drukarni w Ciapinie w wojew. połockim i tłumacz ewangelii na język białoruski, syn Mikołaja Iwanowicza z Ciapina Ciapińskiego, ziemianina połock., je­den z nielicznych wyznawców socynianizmu śród szlachty połockiej, używał niekiedy podwójnego nazwiska: Ciapiński-Omelianowicz. C. posiadał różnymi czasy z tytułu własności osobistej, żony swej lub zastawu kilka majętności w powiatach wileńskim, lidzkim, oszmiańskim, mińskim, jak Wersokę, Polkowszczyznę, Świfany, Łotyholicze i rodowy, majątek Ciapin, z którego stawił na służbę ziemską jednego konia. W r. 1565 służył u marszałka nadw. lit. Ostafiego Wołowicza. W r. 1578 spotykamy C-go na stanowisku podstarościego orszańskiego, a w r. 1585 prawiącego się z jakimiś ludźmi metropolity kijów., co wska­zuje na pobyt jego przez czas pewien w Kijowie. Była to bardzo oryginalna na owoczesnym tle postać. Urodzony w bojarskiej prawosławnej ro­dzinie, przeszedł przez protestantyzm do umiar­kowanego socynianizmu, uznającego własność ziemską i wojnę, a w dobie zamieszek wojennych. W miejscu ze wszech miar niebezpiecznym i stale zagrożonym stworzył własnym kosztem warsztat pracy kulturalnej, który nie mógł mu ani przy­sporzyć majątku ani zyskać rozgłosu. Miłośnik wiedzy, przyjaciel książki, gromadził dużym na­kładem bibliotekę, skupując księgi stare z róż­nych a nie bliskich miejsc, jak sam świadczy.

Na samej rubieży z okupacją moskiewską za­łożył C. w swoim Ciapinie drukarnię, prawdo­podobnie nabytą w Nieświeżu, i tu wytłoczył niezmiernie dziś rzadką książkę, zachowaną zaledwo w dwóch egzemplarzach (w petersburskiej Bibliotece Publicznej i w bibliotece Sijskiego monasteru w gub. archangielskiej) pt. Pierwaja czast’ nowoho Zawieta abo Tastomentu podłuh słowieńskoho rozdielenia, tj. od czotyrech Ewanhietistow św. Ewanhielie Isusa Christa spisanoje. C. opatrzył to wydawnictwo wzniosłą przed­mową, pełną miłości Boga i bliźniego. Do wy­dania ewangelii w języku ruskim, ale nie cer­kiewnym, skłoniły go względy duchowe: miłość ku Rusi, ku mowie ruskiej i chwale Bożej. Być może, że właśnie dla wydania samej tylko tej książki założył własną drukarnię, gdyż wytło­czenie w cudzej drukarni mogło napotkać wiel­kie trudności. Używając stroju zachodniego, utrzymując żywe stosunki z polskimi socynia­nami, jak np. z Sz. Budnym, piętnował ciemnotę i. upadek duchowieństwa prawosławnego, zanie­dbywanie przezeń pisma ruskiego, i wytykał mu przejmowanie się kulturą polską, tj. łacińską.

Sz. Budny świadczy, iż w r. 1574 odbył się “sinodek na Litwie u Ciapińskiego” socynianów: “było zebranie nasze w domu brata miłego Wasila Ciapińskiego”, na którym Budny wykładał swoją naukę. Synod ten, sądzić należy, musiał się odbyć nie w Ciapinie, lecz w jakiejś innej majętności, dalszej od granicy i bezpieczniejszej. Uczestniczył C. i w zjeździe 1578 r., też wespół z Budnym. Żonaty z ks. Zofią Żyżemską, po­zostawił synów, Tobiasza i Abrahama, którzy w r. 1604 toczyli w sądzie grodzkim połockim proces o Ciapin po ojcu.

Downar-Zapolskij M., W. N. Tiapinskij, pierewodczik Jewangielia na biełorusskoje narieczje, 1899; toż w t. I Izsliedowanja i statji, Kijów 1909; Łastowski W., Historyja biełaruskaj (kryuskaj) knihi, Kowno 1926, 406-17 (na s. 411 portret z datą 1576); Budny Sz., O przedniejszych wiary Christianskiej Artikulach, Łosk 1576, przedmowa s. 2; Lappo I., Połockaja Rewizia 1552 g., Moskwa 1905, 148-9: Russkaja Istoriczeskaja biblioteka, XXXIII 256 i 1231; Dworzecki-Bohdanowicz J. P., rękopiśm. herbarz polski (notatka z dokumentów Kmicica).

Ryszard Mienicki