Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s.
Brzezińska Rozalia z Morzyckich (1859—1923), pisarka i działaczka oświatowa. Urodzona w Lachowcach na Wołyniu, dzieciństwo spędziła na Syberii w Ussolu, dokąd był zesłany jej ojciec, uczestnik powstania styczniowego. Po powrocie do kraju kształciła się w Krakowie na Wyższych Kursach dla Kobiet im. Baranieckiego. Zamieszkawszy w Warszawie, zetknęła się z pracownicami oświatowymi, m. in. z Wandą Umińską, u której skupiała się podówczas młodzież, organizująca działalność wśród ludu. Po wyjściu za mąż za Mieczysława Brzezińskiego, Róża (tak zwykło się ją nazywać) brała wybitny udział w pracy oświatowej, prowadzonej nawpół jawnie i nielegalnie. Była w r. 1883 współzałożycielką i przez długie lata współkierowniczką Kobiecego Koła Oświaty Ludowej, które miało na celu tajne wydawnictwa, nauczanie, zakładanie bibliotek, opiekę nad rodzinami i pomoc finansową dla działaczy, ściganych przez carat. Sama stanęła na czele sekcji bibliotecznej. Napisała wiele podręczników dla dzieci wiejskich, które służyły zarówno tajnym szkółkom jak i samokształceniu. Najcelniejsze z nich były: Snopek(21 wydań), Czytanki(20 wydań), Elementarz.Założyła przy redagowanej przez męża »Zorzy« pierwsze pisemko dla dzieci wiejskich pt. »Rozrywki«. Owdowiawszy w r. 1911, znalazła się w trudnym położeniu materialnym: nie zaprzestała jednak pracy ideowej. W r. 1913 zainicjowała wraz z A. Chętnikiem, J. Niecką, A. Bogusławskim czasopismo dla dorastającej młodzieży wiejskiej »Drużyna«, wokoło którego skupiło się »junactwo« wiejskie i młodzież robotnicza, W r. 1915 założyła (jako dalszy ciąg przerwanych z wybuchem wojny »Rozrywek«) czasopismo dla dzieci »Płomyk«. Zmarła 11 XII 1923 w Piotrowicach Małych pod Nałęczowem. Wśród przemian ideowych, jakie zachodziły w okresie jej pracy oświatowej, B. kierowała się przede wszystkim sercem; zbliżona w początkach XX stulecia do obozu »narodowego«, rozeszła się z nim w czasie wojny. Po zgonie za dobrą swą matkę uznał ją samodzielny ruch młodzieży wiejskiej.
Nekrologi krótkie, najpełniejszy w »Siewie«, nr gwiazdkowy 1923; charakterystyka przez W. Nagórską w aktach sprawozdań o działalności kobiet, przygotowanych dla Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu staraniem komitetu z H. Jeziorańską na czele.
Helena Radlińska
Zostaw odpowiedź
Chcesz przyłączyć się do dyskusji?Nie krępuj się!