Karol Antoniewicz

Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 139.

Antoniewicz Karol(1807—1852) ks. Ur. się we Lwowie 6 Xi z rodziców Ormian, ojca Jó­zefa, adwokata, i matki Józefy z Nikorowiczów. Po niższych i średnich studjach, odbywanych w domu, zapisał się na prawo we Lwowie, które ukończył w r. 1827. W powstaniu listopadowem brał czynny udział. W r. 1833 wstąpił w związki małżeńskie z Zofją Nikorowiczówną. Śmierć pięciorga dzieci i żony uważał za znak powołania do wyłącznej służby Bożej i wstąpił w r. 1839 do zakonu jezuitów w Starej Wsi. Po dwóch latach nowicjatu dalsze studja odbył w Tarnopolu i N. Sączu, gdzie też jeszcze jako kleryk głosił egzorty dla uczniów tamtejszego gimnazjum i katechizował dzieci i lud. Wyświę­cony na kapłana w r. 1844, wygłaszał kazania przeciw pijaństwu, cieszące się wielkiem powo­dzeniem, nawoływał do niesienia pomocy zni­szczonym powodzią, odbywał nauki pasyjne i majowe, a przy tern wszystkiem kończył swe studja teologiczne. W r. 1846 odbył szereg misyj (ok. 15) w diecezji tarnowskiej w celu uspokojenia wzburzonych po rzezi galicyjskiej umysłów chłopskich. Skutki tych misyj przeszły oczekiwanie: wielu chłopów zwracało zabrane z dworów przedmioty, prosiło o przebaczenie, masowo przystępowało do spowiedzi general­nych i wyrzekało się dalszych rabunków. W cza­sie kilkutygodniowego pobytu w celach kura­cyjnych w Pasiecznej pocieszał ubogą ludność huculską słowem i datkami, nadsyłanemi ze Lwowa. Z rokiem rozproszenia jezuitów gali­cyjskich (1848) rozpoczął się okres tułaczki A. .Pracę kaznodziejską ograniczyć musiał tylko do przelotnych kazań, głoszonych w różnych miej­scowościach, ale zato więcej pisał. Wówczas powstały: Obrazki dla ludu wiejskiego, Czyta­nia świąteczne, Droga Krzyżowa, Groby świętych polskich, Listy w duchu Bożym. Na dłuż­szy czas zatrzymał się w Krakowie 1850 r., .nawołując pogorzelców Krakowian do pokuty i do ufności w Bogu. Na rok 1851 i 1852 przypadły misje na Śląsku i w Poznańskiem .(razem 13), ważne nie tylko ze względu na od­rodzenie ducha religijnego u ludu, ale także pośrednio i ze względu na wznowienie jego poczucia narodowego. Umarł A. 14 XI w Obrze na cholerę, zaraziwszy się przy niesieniu po­mocy duchownej chorym.

Działalność A-cza można określić z jego bio­grafem Badenim jako apostolstwo słowem w konfesjonale i na ambonie, apostolstwo piórem przez pisemka i artykuły, głównie dla ludu, listy i poe­zje, apostolstwo życiem przez przykład pracy wytrwałej i niezmordowanej dla chwały Bożej, dla dobra dusz bliźnich i własnej, przez przy­kład cierpliwości w znoszeniu cierpień i gorą­cego ukochania swego stanu. Silnie uwydatnia­jącą się cechą jego życia było umiłowanie ludu, dla którego jeszcze jako pan Skwarzawy urzą­dził we dworze szkółkę i szpital. W pracy ka­płańskiej jedną z największych jego trosk była dążność do uświadomienia religijnego ludu i podniesienia jego stanu moralnego. Do tego dążyły jego kazania, pisma i duża część poezyj (np. legendy i niektóre pieśni religijne). Kaza­nia A. zalecają się wielką bezpośredniością, głębokiem przekonaniem, poetycznym polotem, pro­stym i gładkim stylem. Z pośród wierszy wy­różniają się religijne dla czystości uczucia, szcze­rości i prostoty. Toteż niektóre przyswoił sobie lud na stałe, np. Nie opuszczaj nas, Chwalcie łąki umajone, Usnąłeś Jezu, Do Betlejemu.

Speil F., P. Karl Antoniewicz, Breslau 1875; Badeni J., Ks. K. Antoniewicz, Kr. 1896. Bibljografję prac A-cza podaje Załęski, Jezuici w Pol., V, cz. II, 1153—55, 1202—1204, i Korbut, Litera­tura pol., III 318-19.

Ks. Jan Mikuła T. J.