Jerzy Kazimierz Ancuta

Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 90.

Ancuta Jerzy Kazimierz(+ 1737), biskup su­fragan wileński, referendarz litewski, herbu Ancuta. Na doktora utriusque iuris był promowany w Rzymie, w papieskiej Sapienzy. O kanonję wileńską ubiegał się przy protekcji brata Ma­cieja już w r. 2705, instalowany jednak został 28 IX 1708 r. Od 1712 r. administrował do­brami Seminarjum Diecezjalnego. Był oficja­łem wileńskim, a 20 II 1714 r. został pre­pozytem królewskiej kaplicy św. Kazimierza. W 1717 r. na synodzie diecezjalnym biskupa Brzostowskiego, mianowany sędzią synodalnym i egzaminatorem, wygłosił po łacinie mowę (druk. w «Decreta, sanctiones et universa acta synodi dioecesanae MDCCXVH«, 115—125). W 1719 r. wyszła w Wilnie pod jego imie­niem i nazwiskiem książka »Jus plenum religionis catholicae in Regno Połoniae et M. D. L. Iuri praetenso Dissidentium in supplici libello, et supplemento Privilegiorum ac Constitutionum; ad Comitia Generalia congregatis Ordinibus praesentato, Grodnae, Anno 1718 oppositum«. Również pod jego imieniem wyszła w r. 1721 w Wilnie polemiczna broszura pt. »Stadiodromus Orthodoxus, Erratici Heterodoxi, Vestigator Prodromi…« Autorem obu tych książek był ks. Stanisław Sokulski T. J. (Archi­wum Prowincji Małopolskiej T. J., rkp. 266; Poszakowski, De Viris illtistribus Prov. Lithuanae S. J., s. 782 i 1005). Po swym bracie Ma­cieju wziął referendarstwo W. Ks. L, które piasto­wał do końca życia. W 1723 r. został bisku­pem sufraganem wileńskim. Gdy w r. 1724 otrzymał w Rzymie prowizję na plebanję no­wogrodzką, wynikł stąd ostry zatarg z kapitułą, zakończony pojednaniem. w 1725 r. A. otrzy­mał nadal w administrację majątki seminaryjne i objął po biskupie Pancerzyńskim kantorję. Oprócz prepozytury kaplicy Św. Kazimierza miał jeszcze parafję w Lachowiczach. W 1727 r. kapituła powierzyła mu wraz z biskupem Gosiewskim i ks. Żebrowskim sprawę zreformo­wania Seminarjum Diecezjalnego. W r. 1728 był delegowany z Gosiewskim na sejm dla obrony praw kościoła i duchowieństwa. W1728 r: ufundował nową altarję w katedrze, w kaplicy Imienia Marji przy ołtarzu Ukrzyżowanego; W r. 1728 został scholastykiem. W 1731 r. otrzymał królewską prezentę na archidjakonję wileńską, jednakże z powodu ostrych sporów o nią był instalowany dopiero w 1735 r. uzy­skawszy prowizję apostolską. Zmarł 16 V 1737 r. »non tam annorum quam meritis erga Rempublicam et Dei Ecclesiam, pletuis…« (Acta, XXV, 366), pochowany 18 V w katedrze. Nie pozo­stawił testamentu, stąd wynikło sporo pretensyj do majątku po nim.

Kurczewski J. ks., Kościół Zamkowy, Wil. 1908; tenże, Biskupstwo Wileńskie, Wil. 1912; Podr. Encykl. Kość, 1, 190; Przyałgowski W. ks., Ży­woty biskupów wił., Petersburg 1860, III; Barto­szewicz j., w Encykl. Org.; Świecki T., Histor. pamiątki, W. 1858, I; Kraszewski, Wilno, Wil. 1842, IV, 234; Brown, Biblioteka pisarzów assyst. polskiej Tow. Jez., P. 1862, 386; Wolff, Senatorowie i dygn. W. Ks. L., Kr. 1885; Bieliń­ski J., Uniwersytet Wil., Kr. 1S99-1900, III; Acta Capituli Vilnensis, XX — XXV; Herburt Mamert ks., Akta i wypisy rkp. w Bibl. Wróblewskich w Wilnie, sygn. 165—166, IV.

Ks. Czesław Falkowski