Andrzej Bobola

Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 101-102.

AndrzejBobola(ur. ok. 1591 +1657), błogosławiony, jezuita, bratanek podkomorzego koronnego Andrzeja (+ 1616), brat stryjeczny kanonika kra­kowskiego Kaspra (+ 1647) i jezuity Scbastjana (+ 1649). Pochodził ze starożytnej rodziny h. Leliwa. Miejsce urodzenia, oraz imiona rodziców dotychczas nieznane. Ukończywszy studja hu­manistyczne i retorykę, wstąpił w r. 1611 do zakonu jezuitów w Wilnie. Lata 1611—1613 spędził w nowicjacie, poczem odbył w Akademji Wileńskiej trzyletni (1613—1616) kurs nauk filozoficznych z dobrym Wynikiem. Wysłany na praktykę pedagogiczną w kolegjach, uczył w r. 1616/17 w klasie gramatyki w Brunsberdze, w r. 1617/18 w syntaksie w Pułtusku. Po powrocie do Wilna studjował (1618—1622) w Akademji teologję i 12 III 1622 r. otrzymał z rąk biskupa E. Wołłowicza święcenia kapłańskie. Prace ściśle apostolskie wypełniły prze­ważną część jego życia. W Nieświeżu (1622—1624) pełnił obowiązki kaznodziei, spowiednika i misjonarza w najbliższej okolicy. W Wilnie (1625—1630), w kościele św. Kazimierza przy domu profesów, mieszczącym kurię prowincjała jezuitów litewskich, miewał w niedziele i święta wykłady Pisma św., założył Kongregację Marjańską mieszczan i kierował nią sprężyście. Jako pierwszy przełożony świeżo założonej placówki jezuickiej w Bobrujsku (1630—1632), obok zajęć administracyjnych chętnie śpieszył z po­mocą miejscowemu proboszczowi. W latach 1633—1635 pracował w Płocku jako mode­rator Kongregacji Marjańskiej uczniów kolegjum jezuitów. W r. 1636 głosił kazania w kościele Matki B. w Warszawie, poczem 1637—1642 pełnił obowiązki prefekta studjów w kolegjum jezuickiem w Łomży. W łatach 1643—1657 pracował naprzemian w Wilnie i Pińsku jako kaznodzieja, moderator Sodalicyj Marjańskich i misjonarz ludowy. Wybitne zdolności krasomówcze, dar zdobywania serc ludzkich, głęboka miłość Boga i bliźniego, zapewniająca mu owocność prac podejmowanych i jednająca dlań umysły młodzieży, którą kierował, i szlachty, chętnie z nim obcującej, temperament sangwiniczno-choleryczny, sprawiający mu w pierw­szych latach życia zakonnego dość wielkie trud­ności, opanowany jednak niezmordowanemi wy­siłkami i skierowany na drogę ofiary dla chwały Boga i dobra ludzi, przejawiającej się przedewszystkiem w posłudze materjalnej i duchowej ofiarom epidemji z narażeniem własnego życia (Wilno 1628), oraz w pracy misyjno-oświatowej na Polesiu, połączonej z wielkiemi nie­dogodnościami, charakteryzują jego osobistość i działalność. Dzięki tym zaletom osobistym i głębokiej znajomości greckich Ojców Ko­ścioła odnosił w Pińsku zwycięstwa nad przed­stawicielami prawosławia, licznych jego wyznaw­ców jednał z Kościołem i zyskał sobie przy­domki »duszochwata« i »apostoła Pińszczyzny«. Jako niebezpieczny działacz na szkodę schizmy, pochwycony przez Kozaków, należących do operującej w okolicach Brześcia i Pińska grupy płk. Antona Zdanowicza, poddany najbardziej wyrafinowanym torturom, które zniósł z heroiczną stałością, poniósł śmierć męczeńską za wiarę w Janowie Poleskim 16 V 1657. Ciało jego, przewiezione do Pińska i pochowane w krypcie pod kościołem jezuitów, odnaleziono 18 IV 1702 r. cudownie zachowane od roz­kładu. Odtąd kult jego począł zataczać coraz szersze kręgi i w krótkim czasie opanował wszystkie klasy społeczne w Polsce, a nawet prze­kroczył jej granice i rozszerzył się w Austrji i Niemczech. Wśród jego czcicieli, doznających licznych łask, a nawet cudów, występuje wielu dygnitarzy Korony i W. Księstwa, jak kanclerz ‘ Stan. Radziwiłł, hetman Ludwik Pociej, bp Ancuta, hetman Michał Wiśniowiecki, pod­skarbi Franc. Ossoliński, oraz król August II. Wzrost czci męczennika, oraz prośby najwyż­szych polskich dygnitarzy duchownych i świec­kich spowodowały zarządzenie Stolicy Św., na­kazujące biskupom przeprowadzić w Polsce procesy kanoniczne, które też odbyły się w Ja­nowie 1727 r., Pińsku 1729, 1730 r. i w Wil­nie 1730, 1731 r. Ostatecznie Stolica Apost. uznała 9 V 1755 r. śmierć Boboli za ‘mę­czeńską, a 5 VII 1853 r. zaliczyła go w poczet błogosławionych. Ciało męczennika przewie­zione w r. 1808 do Potocka, zbezczeszczone 23 VI 1922 r. przez bolszewików, oraz umie­szczone jako ciekawy okaz mumji w muzeum higjenicznem w Moskwie, odzyskał papież Pius XI i oddał 18 V 1924 r. do jezuickiego kościoła »al Gesu« w Rzymie. Obecnie w toku jest sprawa zaliczenia Boboli w poczet świętych kanonizowanych i ogłoszenia go patronem Polski.

Vita et mors Venerabilis A. B., Wurzburg 1723; Sobieszczański, Apostoł piński, Sandomierz 1745; del Pace, Istoria breve del A. B., Roma 183); Kajsiewicz (Swiętomian), Dzieje błog. A. B., Pa­ryż 1854, to samo po franc., niemiecku, flamandzku i włosku; Urban J. (Jan z nad Buga), Błog. A. B., Wil. 1910, Kr. 1934; Czermiński, Błog. A. B.. Kr. 1922; Kwiatkowski Ani., Profanacja zwłok A. B. 1919-1922, w »Przeglądzic Powsz.«, Kr. 1927, t. 173—174; Poplatek, Początki i rozrost kultu błog. A. B. w XVIII w., w »Przeglądzie Powsz.«, Kr. 1934, t. 202. Rękopiśmienne katalogi Prowincji Litewskiej Tow. Jez. z lat 1613—1657 (Archiwum Główne zakonu); Akta procesu beatyfikacyjnego wydane w Rzymie 1728 r. i kontynuowane w la­tach 1739, 1745, 1751, 1827, 1830, 1853.

Ks. Jan Poplatek T. J.