Kościół w Nieświeżu

Pojezuicki kościół p.w. Bożego Ciała jest jednym z najcenniejszych zabytków na Białorusi.

Ufundowany przez ks. Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła “Sierotkę”, został zbudowany w latach 1587-1593 wg projektu włoskiego jezuity Giovanniego Marii Bernardoniego na wzór rzymskiego kościoła Il Gesu. Była to pierwszą na ziemiach Rzeczypospolitej budowla w stylu barokowym. Po zniszczeniach w poł. XVII w. świątynię odbudował arch. A. Kruger, ostateczny zaś wystrój świątynia otrzymała po przebudowie w XVIII w. za czasów ks. Michała Kazimierza Radziwiłła “Rybeńki”. Wraz z świątynią Radziwiłł “Sierotka” ufundował też klasztor oraz kolegium jezuitów wzniesione w latach 1586-1588. W latach 1622-1624 kaznodzieją i spowiednikiem w kościele, a także misjonarzem w najbliższej okolicy, był późniejszy męczennik i święty – jezuita Andrzej Bobola. Od 1750 r. jezuici prowadzili w przejętą od Radziwiłłów słynną nieświeską drukanię. Po skasowaniu zakonu jezuitów w 1773 r. kościół stał się parafialnym i był nieprzerwanie czynny. Obecnie jest to jedna z najcenniejszych budowli sakralnych na terenie Białorusi. Kościół jest trójnawową bazyliką nakrytą wysoką kopułą na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem. Po bokach półokrągłej apsydy znajdują się dwie kaplice, druga para kaplic przylega do naw bocznych. Nawę główną przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami, nawy boczne zaś – sklepienia krzyżowe. Bezwieżową, bogato zdobioną fasadę wieńczy trójkątny tympanon. Wnętrze pokryte jest wspaniałymi freskami wykonanymi w latach 1750-1770 przez nadwornego malarza Radziwiłłów D. K. Heskiego, restaurowanymi w latach 1900-1902. Ten sam artysta wykonał w 1753 r. obraz “Ostatnia Wieczerza” znajdujący się w ołtarzu głównym. W narożu muru kościelnego stoi gotycka wieża‑dzwonnica, zbudowana w 2 poł. XVI w. z cegły. Początkowo była wieżą obronną połączoną z bramą łączącą zamek z miastem (brama nie zachowała się), później zaczęła pełnić funkcję dzwonnicy znajdującego się obok kościoła jezuitów. Jest to budowla czworoboczna, czterokondygnacyjna, nakryta dachem namiotowym. Każda z kondygnacji ozdobiona jest oknami o innym wykroju: kwadratu, koła, arkady. W przeciwnym narożniku muru kościelnego stoi niska kaplica barokowa kaplica zbudowana w poł. XVIII w. wg projektu arch. Maurycego Pedettiego. Za kościołem znajdują się częściowo zachowane i przebudowane budynki dawnego klasztoru jezuitów, w tym budynek kolegium jezuickiego, odbudowanego po pożarze w XIX w. Naprzeciwko kościoła stoi plebania, zbudowana w 2 poł. XVI w. przebudowana w XVIII i XIX w. W k. XVI w. mieściła się tu słynna drukarnia nieświeska. Jest to budynek dwukondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym, z niewielkim czterokolumnowym portykiem od strony ulicy i płaskim ryzalitem od strony ogrodu.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski