Józef Tadeusz Chamski

Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 260-261.

Chamski Józef Tadeusz (1805—1882), emigrant z r. 1831, publicysta, poeta. Ur. 5 I we wsi Poniemóniu nad Niemnem, majętności Tyszkiewiczów, gdzie ojciec Józef Chamski, b. żołnierz kościusz­kowski, był administratorem. Do szkół uczęszczał w Seynach i Łomży. W r. 1821 przerwał naukę. W r. 1823 wyjechał do Warszawy i wstąpił do wojska do 4. p. p. liniowej. Podczas powstania listopadowego, walcząc w wielu bitwach,

[s. 261]

dosłu­żył się stopnia porucznika i brał udział w obronie Warszawy. Po upadku powstania Ch. przeszedł granicę pod Brodnicą z korpusem gen. Rybiń­skiego i przez Prusy udał się do Francji. Na emi­gracji do r. 1833 przebywał w Zakładzie w Avig­non. Później bawił kolejno w różnych miejscowościach. W r. 1837 otrzymał posadę w Admi­nistracji dróg i mostów rządowych i osiedlił się w Saint Servais. Podczas powstania 1863 r. był z ramienia Komitetu Polskiego w Paryżu poborcą podatkowym w departamencie Ule et Vilaine. Zmarł jako emeryt 25 VI 1882 w Saint Malo. Ch. od wczesnej młodości pragnął poświęcić się publicystyce i poezji. Z licznych prób dochowały się tylko następujące utwory, ogłoszone drukiem: Wiersz na przybycie do stolicy Mikołaja I, cesarza i króla (W. .1830), Janaida czyli boje o niepodległość. Poemat z czasów ostatniej wojny narodowej 1830 i 1831 (Paryż 1860, 3 tomy), L’Univers dévoiilé ou observations sur la nature et le système des corps célestes par un compatriote de Kopernik (Paryż 1862). Ch. już w r. 1833 rozpoczął pracę nad poe­matem »Janaida«, do którego przywiązywał wiel­ką wagę. W utworze tym opisał wierszem historię powstania listopadowego i wyraził swój program polityczny; wielbiciel Skrzyneckiego i ks. Ad. Czartoryskiego, przeciwnik Lelewela, nie potrafił się zdobyć w utworze na bezstronną ocenę fak­tów i ludzi. Do końca życia był nieprzejednanym wrogiem Lelewela i Towarzystwa Demokratycz­nego. Przekonaniom tym niejednokrotnie dawał wyraz w pamiętniku i listach do przyjaciół. Utwory jego nie posiadają wartości literackiej.

B. Rapersw. rkp. nr 428,751,996,1207,1626,2552, 2573; B. Polska w Paryżu, rkp. nr 418 (opis krótki lat upłynionych T. J. Chamskiego); Wspomnienia po­śmiertne: «Kurier Paryski« 1882, nr 21; «Bulletin Polonais«, P. 1882, z. 15.

Irmina Śliwińska