Warunkiem poprawy stosunków polsko-rosyjskich jest wznowienie śledztwa

Po 10 kwietnia Rosja miała i nadal ma szansę na dokonanie przełomu w relacjach z Polską – mówi Jan Żaryn.

Sześćdziesiąt siedem tomów akt dotyczących zbrodni katyńskiej, jakie strona rosyjska przekazała polskiej, to niewątpliwie dokumenty jawne. Były one dostępne stronie polskiej, chociaż w sposób reglamentowany w tym sensie, że trzeba było jechać do Moskwy i tam je oglądać. Teraz mamy je na terenie naszego kraju – w Instytucie Pamięci Narodowej. Kopie – o ile wiem – znajdują się w najważniejszych archiwach polskich.

To, co otrzymaliśmy jest jednak bardzo małą częścią akt, które są w gestii prokuratury rosyjskiej. Jak długo strona rosyjska będzie uważać, że powinny one pozostać tajne – ponieważ śledztwo zostało umorzone i nie widać, zdaniem Rosjan, powodów do tego, żeby akta te odtajnić i wznowić ewentualnie śledztwo – tak długo strona polska będzie kontestować ową sytuację i negatywnie wypowiadać się o rozwiązaniu kwestii dotarcia do wszystkich informacji dotyczących jednej z najpotworniejszych zbrodni, jakie nas dotknęły.

Wielokrotnie powtarzałem, że po 10 kwietnia Rosja miała i nadal ma szansę na dokonanie przełomu w relacjach z Polską. Jednym ze sposobów tego jest nie ukrywanie pod korcem pełnej dokumentacji dotyczącej zbrodni katyńskiej, tylko opowiedzenie się za jej jasnym i pełnym ujawnieniem. Chodzi też o wznowienie śledztwa, które byłoby opatrzone ewidentną konkluzją, że Katyń to zbrodnia ludobójstwa i w związku z tym należy się stronie pokrzywdzonej, rodzinom katyńskim, by dalej trwało ich śledztwo i by próbowano określić zakres odpowiedzialności państwa sowieckiego za popełnienie tego masowego mordu.

Rosja, biorąc pod uwagę sytuację prawa międzynarodowego, powinna wyrazić gotowość w sprawie zadośćuczynienia za tę zbrodnię. Gotowość ta nie oznacza konsekwencji finansowych, natomiast oznacza, iż za słowem „przepraszam” idzie odpowiedzialność, a ta się z jakimiś konsekwencjami wiąże. To jest taka dobra szkoła myślenia historycznego i politycznego, która powinna być prezentowana przez Polaków w rozmowach z Rosjanami. W tej kwestii musimy się wypowiadać jednoznacznie, bo również od tego zależy zachowanie strony rosyjskiej.

Not. FM

Jan Żaryn– historyk, profesor UKSW, były doradca Prezesa IPN, członek Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów