Świadectwo Wielkiego Głodu pokazane w Cambridge

W Trinity College w Cambridge można oglądać pamiętniki człowieka, który ukazał Zachodowi wywołany przez Stalina Wielki Głód na Ukrainie.

Gareth Jones, absolwent Trinity College w Cambridge, przemierzył Ukrainę dokumentując historię milionów głodujących rolników. Pomimo, że zapewnienia Jones’a zostały zakwestionowane w jego czasach, Organizacja Narodów Zjednoczonych uznała Wielki Głód w sowieckiej Ukrainie za zbrodnie przeciwko ludzkości.

Ambitny dziennikarz, Gareth Jones, pracował wcześniej, jako doradca do spraw zagranicznych dla poprzedniego premiera, Davida Lloyd George’a . Przed wyruszeniem z Wielkiej Brytanii do Rosji w marcu 1933 widział jeszcze mianowanie Hitlera kanclerzem Niemiec. Jones planował zbadać pogłoski, według których w wiejskich częściach Ukrainy rolnicy umierali w wielkiej liczbie z głodu, ponieważ ich żywność została zarekwirowana dla mieszkańców miast. Teren ten był poza zasięgiem mieszkańców zachodniej Europy, ale podczas, gdy większość międzynarodowych dziennikarzy pisała prosto z Moskwy, podporządkowując się władzom, Jones przedarł się przez granice na Ukrainę. Posługując się płynnie językiem rosyjskim, spędził miesiąc na przemierzaniu wiosek, rozmowach z rolnikami i pisaniu obszernych zapisów o cierpieniu, którego był świadkiem.

Hołomodor

Jego pełne gryzmołów dzienniki wstrząsają czytelnikiem. Gdziekolwiek poszedł, ludzie błagali go o chleb. Jeden z wieśniaków powiedział mu, że żadna ilość rubli nie pomogłaby mu w kupieniu jedzenia, bo żywności po prostu nie ma: „Jesteśmy straceni” – powiedział Jonesowi, „Jesteśmy żywymi trupami.” Inny powiedział: „Oni nas zabijają. Ludzie umierają z głodu.”. Jones zauważył, że 30 procent populacji zginęło z powodu braku pożywienia. Lata 1932 -1933 w historii Ukrainy zostały zapamiętane, jako Hołodomor lub ‘Wielki głód’.

Dyskredytacja

Pod koniec marca 1933 Jones opuścił Ukrainę i udał sie do Berlina, gdzie przekazał swój bardzo drastyczny raport do gazet, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w Ameryce. Przez Sowietów został uznany za kłamcę, ale zdaje się, że największe potępienie spotkało go ze strony amerykańskiego dziennikarza. Walter Duranty był piszącym dla New York Times’a zdobywcą nagrody Pulitzera. W tamtym czasie liczono się z jego opinią, a on twierdził, że dowody Jones’a są niepełne, ponieważ spędził za mało czasu na Ukrainie i spotkał zbyt mało osób.

Duranty opublikował swój własny artykuł, w którym twierdził, że Rosjanie istotnie są głodni, ale w żadnym razie nie umierają z głodu. Jones bronił swojego zdania w innym wydaniu New York Times’a krytykując powściągliwość innych dziennikarzy w przedstawianiu prawdy.

„Słowo ‘głód’ zastępują ‘niedoborem żywności’, a ‘zagłodzenie na śmierć’ łagodzą mówiąc ‘wysoka umieralność na choroby z powodu niedożywienia’” – pisał Jones. Rory Finnin, wykładowca studiów ukraińskich na Uniwersytecie Cambridge wyjaśnia: „Większość dziennikarzy chciała mieć nadal dostęp do Kremla, a tej historii Kreml nie chciał poruszać, więc część z nich po prostu ją zignorowali, podczas gdy inni zaprzeczyli raportom Jones’a. Duranty nazwał to ‘straszną historią’, ale Jones mówił prawdę” – miliony ludzi umierały.

Porwany

Publicznie zdyskredytowany, mając zakaz wstępu do Rosji, Jones wraz z towarzyszem udał się do Mongolii, aby zbadać powiększające się japońskie imperium. To właśnie tam zostali porwani, a po 16 dniach Jones został zamordowany. Jego towarzysza puszczono wolno.

Wydarzenia wokół śmierci 29-letniego Garetha Jones’a są niejasne, choć wielu twierdzi, że władze sowieckie były w nie zaangażowane. Finnin mówi: ‘Nie mamy żadnego dowodu, aby cokolwiek sugerować, choć oczywiście, okoliczności jego śmierci są dziwne’. Po śmierci Jones’a, Lloyd-George powiedział: „Ta część świata jest kotłem pełnym sprzecznych intryg i jedna lub druga strona prawdopodobnie wiedziała, że pan Gareth wiedział za dużo.” „Jego pasją było dowiadywanie się, co się działo w innych krajach, gdziekolwiek tylko były konflikty, i w swoim śledztwie nie uciekał przed ryzykiem. Zawsze się bałem, że podejmie o jedno ryzyko za dużo.”

Order wolności

Historycy ciągle debatują nad przyczynami Wielkiego Głodu na Ukrainie. Czy była to celowa próba stłumienia ukraińskiego nacjonalizmu? Czy przyczyną był wprowadzony przez Stalina plan pięcioletni, według którego cała żywność rolników została zarekwirowana dla miejskich terenów i miast?

Co nie podlega debacie, to fakt, że w latach 1932-1933 miliony Ukraińców zagłodzono na śmierć. Dokładna liczba prawdopodobnie nigdy nie będzie poznana, ale według ostrożnych szacunków śmierć poniosło około 4 milionów ludzi. Finnin wyjaśnia: „Głód dokuczał całemu Związkowi Radzieckiemu, ale szczególnie mocno na Ukrainie”.

”Większość historyków teraz twierdzi, że około 3-4 miliony ludzi zmarło na Ukrainie i setki tysięcy w Północnym Kaukazie oraz niżej położonych regionach wokół Wołgi.”

Bohater

Na Ukrainie Hołodomor jest oficjalnie uznawany za akt ludobójstwa, a Gareth Jones został uznany za bohatera narodowego. W listopadzie 2008 został pośmiertnie odznaczony Orderem Wolności za wyjątkowe zasługi dla Ukrainy, takie jak promocja i obrona praw człowieka oraz jednostki.

Krewny Jones’a, Nigel Llnasan Colley, który badał te historię mówi: „Myślę, że on był bohaterem. Te pamiętniki stanowią prawdopodobnie jedyne pochodzące z Zachodu, niezależne potwierdzenie okropności działań Stalina”.

Dokumenty Garetha Jones’a można oglądać w Trinity College do połowy grudnia.

Źródło: BBC

http://news.bbc.co.uk/local/cambridgeshire/hi/people_and_places/history/newsid_8357000/8357028.stm?utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter

Oprac. i tłum.: Kamila Pyrek