Lekcja nie wzięta do serca

W tym roku przypada 304. rocznica zajęcia przez armię rosyjską Baturyna, stolicy hetmanatu.

Trzynastego listopada w Baturynie padał deszcz o niezwykłej sile. Może w ten sposób natura rozpaczała nad tysiącami ludzi, którzy zginęli w nierównej walce broniąc nie tylko siebie i swoich domostw, ale także, i nie jest to przesada, prawa Ukrainy do niepodległości.

Na rozkaz cara Piotra I 13 listopada 1708 r. armia dowodzona przez Aleksandra Mienszykowa zajęła Baturyn. Słabo uzbrojony garnizon Kozaków stacjonujący w fortecy stoczył zażartą bitwę z rosyjską armią. Jednak miasto padło. Car dokonał bezlitosnej zemsty – prawie wszyscy, bez względu na wiek i płeć, zostali zgładzeni. Wszystkie kościoły i klasztory zostały zrównane z ziemią.

„Niestety w tamtym okresie sytuacja była niekorzystna dla Hetmańszczyzny. W praktyce możliwości jej zachowania znikły. Mimo wszystko Iwan Mazepa w trakcie swoich dwudziestoletnich rządów zdołał nie tylko zachować mechanizmy państwowe, ale także przywrócić odebraną przez carski rząd możliwość wywierania wpływu. Mazepa mógł być szansą Ukrainy na inny rozwój wypadków. Jednak wojna okazała się bezwzględna. Carat jasno dał do zrozumienia, że nie będzie negocjować z Hetmańszczyzną. Mazepa i ludzie z jego otoczenia stanęli przed wyborem: brać to co oferuje życie albo desperacko starać się coś zmienić. Hetman wybrał drugą opcję, tym samym po raz pierwszy określając ideę ukraińskiej niepodległości.” – powiedział Wołodymyr Bojko, historyk, regularnie piszący dla gazety Den.

„Niepodległa Ukraina powinna już dawno temu wyciągnąć z tej tragedii wnioski dotyczące samoidentyfikacji i przyszłego rozwoju. Biorąc pod uwagę częściową niezgodę, do końca XVIII w. kozacka starszyzna praktycznie zgodziła się na likwidację państwa kozackiego. Brak konkurencji był jednym z powodów. W tamtym okresie instrumenty państwowe wymagały zmian, modernizacji i reformy. A Moskwa te reformy hamowała. Czy nie przywodzi to na myśl niektórych tendencji we współczesnym rozwoju Ukrainy? W planowaniu na przyszłość ważne jest bardzo poważne podejście do procesów modernizacji, implementacji nowoczesnych mechanizmów w systemie rządzenia państwem. To jest praktyczna lekcja, którą powinna być dla nas tragedia Baturyna.”

„Wydarzenia w Baturynie na zawsze będą dla Ukrainy aktualne. W pewnym sensie, Ukraińcy potrzebują dziś idei jedności, niepodległości, zjednoczenia i równości praw głoszonych przez Iwana Mazepę bardziej niż kiedykolwiek. Skoro mówimy o lekcjach, których Ukraina nie wzięła sobie do serca, nie można zapominać o zjawiskach takich jak Janczarzy czy Mankurtyzm.

Czy nie były to rzeczy, przeciwko którym walczył Mazepa? Czy ukraiński parlament zagłosowałby za głośną ustawą językową gdyby pamiętał o baturyńskiej tragedii?” – mówi Natalia Serdiuk, szefowa wydziału działań edukacyjno-naukowych w Narodowym Centrum Historyczno-Kulturowym „Hetmańska Stolica”. „Pomimo złej pogody, ponad 300 ludzi odwiedziło nas we wtorek, w tym historycy, badacze lokalnej historii, członkowie organizacji kozackich, członkowie inteligencji oraz młodzi, którzy wystawili sztukę o tragedii zniszczenia Baturyna widzianej oczami współczesnych artystów. Pod koniec obchodów rocznicy tragedii pracownicy centrum wypuścili 40 białych gołębi, co symbolizowało, że współcześni będą zawsze pamiętać o tej katastrofie.”

Wadim Lubczak

“Dień”, Ukraina

tłum. Mateusz Truszkiewicz