E. Lempartas o Litwakach i antysemityzmie
Litewski Historyk Eliasz Lempertas twierdzi, że żydowscy uchodźcy z Litwy są dumni ze swego pochodzenia, ale w kraju, w którym się urodzili nie okazuje się im takiego szacunku, jak w innych państwach. Stosunki między oboma narodami komplikuje historia: część Litwinów ratowała Żydów, część prześladowała. “Część z ocalonych mogła kochać Litwę, ale państwo litewskie jest dla nich uosobieniem tragedii ” – powiedział w wywiadzie E. Lempertas.Zaczynamy rozmawiać o trudnych tematach…
E.L.Żydowska społeczność na Litwie jest bardzo wrażliwa na problem antysemityzmu, szczególnie, że składa się ona głównie z ludzi starszych.
Którzy wiele przeżyli…
E.L.Co znaczy wiele? Mówiąc wprost, wszystko zaczęło się od Holocaustu i antysemickiej kampanii stalinowskiej z 1948 r., kiedy to Żydów poza ogólnie panującym terrorem dosięgły prześladowania wymierzone konkretnie w nich. Cierpieli wtedy podwójnie. Przez 60 lat słowa “Żyd” w publicznej dyskusji nie było. Byli niepokojeni “ludzie narodowości żydowskiej”, pozbawieni rodzin, rodziców, dziadków i babek, zmuszeni do ukrywania swego pochodzenia, by uniknąć nieprzyjemności.
Gwałtownie wzrosła liczba Litwinów żydowskiego pochodzenia, którzy opuścili Litwę. Wyjechali, ponieważ się bali? Czy tak było zawsze w historii litewskich Żydów?
E.L.Nie, w czasach Litwy przedwojennej, mniej więcej do roku 1925, Żydom było dobrze, mimo, iż również wtedy mieliśmy do czynienia z żydowską emigracją. Warto w tym miejscu sprecyzować, o czym teraz mówimy – kto to jest Litwak? Mówiąc krótko jest nim litewski emigrant żydowskiego pochodzenia.
Jakie znaczenie w języku litewskim ma słowo “Litwak”?
E.L.Trudno wyjaśnić. W języku litewskim “Litwak, to Żyd, posługujący się litewskim dialektem języka Jidysz. Posługiwali się nim na niemal całym terytorium byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL). To znaczy, że gdy mówimy o “litewskich Żydach”, to mamy na myśli tych mieszkających na całym terytorium byłego WKL, aż do środkowej Ukrainy i ze znaczną częścią Łotwy. Kolejną cechą Litwaków jest wierność litewskiej szkole talmudycznej. Można powiedzieć: doktryna Chasydów opiera się na uczuciach, а Litwaków na studiowaniu Pisma Świętego. Najważniejsze są jednak litewskie korzenie.
Mówi się, że wielu Żydów z Nowego Jorku nazywa się Litwakami, aby podnieść swoją rangę. Bycie Litwakiem ma być zaszczytem.
E.L.Na Litwie jesteśmy dumni z tej nazwy. Jednakże w XIX wieku, w Polsce termin ten był używany jako przekleństwo.
Na Litwie odbywa się trzeci kongres Litwaków. Przyjechali do kraju na krótko. Wielu jest prawdopodobnie po raz pierwszy. Czują więź z Litwą, ale Litwa z nimi niekoniecznie.
E.L.Litwacy powojenni, którzy uciekli z Holocaustu, dzielą się na tych, którzy pamiętają morderców i tych, którzy pamiętają ratujących. Litwini byli jednymi i drugimi. Litwa niewiele może z tym zrobić. Wielu z tych, którzy pamiętają oprawców, nienawidzi państwa litewskiego bardziej, niż najgorliwsi antysemici nienawidzą Żydów. Litwak może lubić Litwę, ale samo państwo litewskie jest uosobieniem tragedii. Opinie Żydów litewskich są zróżnicowane.
Zakończę naszą rozmowę pytaniem – co tracą Litwa i Litwacy z powodu braku zrozumienia?
E.L.Po pierwsze Litwa pomija znaczną część swojej historii, a wraz z tym – ogromny wkład w Litwaków do kultury duchowej i materialnej świata. Ale co najważniejsze – państwo traci ludzi, którzy mogą stać się integralną częścią społeczeństwa, a tak nie jest. Litwakom byłoby lepiej, gdyby wiedział, czego potrzebuje Litwa. Dla nich jest to ważne
Tłumaczenie:Albert Kwiatkowski
Zostaw odpowiedź
Chcesz przyłączyć się do dyskusji?Nie krępuj się!