Wileńskie Środy Literackie (1927-1939)

Praca Jagody Hernik Spalińskiej “Wileńskie Środy Literackie (1927-1939) dokumentuje fragment życia środowiska artystycznego Wilna w okresie międzywojennym, jakim bez wątpienia były spotkania literatów i zainteresowanej publiczności najpierw w bibliotece Wydziału Uniwersytetu Stefana Batorego, a później w celi Konrada.

Autorka omawia ich genezę przedstawiając przy okazji wkład Józefa Piłsudskiego w rozwiniecie tradycji kulturalnej Wilna. Marszałek chciał bowiem , by Wilno stało się znaczącym ośrodkiem promieniującym na całe Kresy. Jednym z jego działań było utworzenie Wileńskiego Oddziału Polskiego Radia i Związku Zawodowych Literatów Polskich. To ostatnie zadanie wykonał redaktor Witold Hulewicz, kierownik programowy wileńskiej rozgłośni. To on również rzucił hasło utworzenia w Wilnie klubu literackiego, który miałby scalać środowisko, przyciągać przedstawicieli innych dziedzin, a także podnosić poziom elity kulturalnej miasta. Klubem takim stały się Środy Literackie.

W kolejnych partiach książki Spalińska przedstawia założenia ideowe “Śród”. Pisze, ze ich ideą było zapraszanie w roli prelegentów osób wybitnych, którzy nie tylko zaznaczyli swoją obecność w kulturze polskiej, ale również swą osobowością, kulturą i autorytetem mogli stanowić wzór współczesnego intelektualisty.

Z pracy Spalińskiej wynika, że “Środy” były kulminacją pozytywnych tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego, a ich powstanie wiązało się pośrednio z realizacją marzeń Piłsudskiego o społeczeństwie otwartym, wielokulturowym. Podczas spotkań ścierały się najskrajniejsze , najsprzeczniejsze poglądy literackie, artystyczne, ogólnokulturowe, społeczne i polityczne. Podczas “Śród” reagowano także na ważne wydarzenia czytelnicze i teatralne. Organizowano też “Środy” : litewskie, żydowskie i karaimskie.

Z wywodów autorki można wnosić, że “Środy” były w Wilnie wydarzeniem na tyle nośnym, ze zostały wznowione w latach dziewięćdziesiątych przez Związek Pisarzy Litwy. Czytał na nich m.in. swoje wiersze Czesław Miłosz.

Marek A. Koprowski

Jagoda Hernik, Wileńskie Środy Literackie (1927- 1939), nakładem Instytutu Badań Literackich PAN Warszawa 1998 s.338