Zamek w Mirze

W Mirze (Мір), niewielkim miasteczku w rejonie korelickim, wznosi się jeden z największych i najlepiej zachowanych zamków na Białorusi.

Został on zbudowany w l. 1506-1510 przez marszałka litewskiego Jerzego Illinicza. Od 1568 r. ogromne dobra mirskie należały do Radziwiłłów, a w 1589 r. zostały włączone do ordynacji nieświeskiej. Od tego czasu Radziwiłłowie nieświescy zaczęli używać tytułu “hrabiów na Mirze”. Po śmierci ks. Dominika Radziwiłła w 1813 r. Mir został odłączony od ordynacji nieświeskiej i jako wiano dostał się jego córce Stefanii, która poślubiła ks. Ludwika de Sayn‑Wittgensteina. W 2 poł. XIX w., z kolei jako wiano córki Wittgensteinów Marii, Mir stał się własnością książąt Hohenlohe‑Schillingsfürst. Od nich w 1895 r. kupili Mir książęta Światopełk‑Mirscy, pochodzący ze zrusyfikowanej gałęzi tej rodziny. W ich ręku zamek i dobra pozostawały do II wojny światowej. Zamek był pierwotnie gotycki, posiadał pięć wież (cztery narożne i wjazdową wieżę‑bramę) i był otoczony fosą. W k. XVI w. przebudowano go w stylu renesansu, dobudowując część pałacową przeznaczoną na rezydencję. Po zniszczeniach, jakich zamek doznał podczas szwedzkich oblężeń w 1655 i 1706 r., odbudowano go w 1 poł. XVIII w., przy czym usunięto część renesansowych detali. Radziwiłłowie, mając w pobliżu rezydencję nieświeską, w zasadzie nigdy na stałe nie mieszkali w zamku. Od 1775 r. często bywał tu jednak ks. Karol Stanisław Radziwiłł “Panie Kochanku”, który urządzał polowania w okolicznych lasach, a w samym zamku – słynne festyny. We wrześniu 1785 r. Radziwiłł podejmował w Mirze, z właściwą sobie wystawnością, powracającego z Nieświeża króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Poważnym uszkodzeniom zamek uległ podczas walk w 1794 r., kiedy to wojska rosyjskie osaczyły tu oddział polski i zdobyły twierdzę szturmem. Kolejne zniszczenia zamku nastąpiły podczas wojen napoleońskich. W dniach 9-10 lipca 1812 r. straż przednia kawalerii marszałka Davout składająca się z 3‑tysięcznego oddziału polskiej jazdy pod dowództwem gen. Rożnieckiego, starła się pod Mirem ze strażą tylną rosyjskiej armii Bagrationa, składającej z ponad 10‑tysięcznego oddziału kozaków pod dowództwem atamana Płatowa. W zaciętej potyczce Polacy stracili ok. 300 zabitych, straty nieprzyjaciela były znacznie większe. Zmuszony do wycofania Płatow częściowo wysadził zamek w powietrze. Po odstąpieniu wojsk rosyjskich w zamku założył swą główną kwaterę król Westfalii – Hieronim Bonaparte. Podczas odwrotu armii napoleońskiej, 10-11 listopada 1812 r. pod murami Mira doszło do kolejnej bitwy, w której admirał Cziczagow rozbił Francuzów, a zamek kazał spalić. Od tego czasu, przez kilkadziesiąt lat budowla pozostawała opuszczona w stanie częściowej ruiny. W 2 poł. XIX w. podjęto pierwsze prace restauracyjne. W okresie międzywojennym znany z ekstrawagancji właściciel Mira Michał Światopełk‑Mirski podjął odbudowę zamku, a w odnowionej jego części założył muzeum osobliwości. Po II wojnie światowej zamek był opuszczony i ponownie popadł w ruinę. W 1969 r. przeprowadzono częściową konserwację budowli a od 1991 r. trwa restauracja zabytku, będąca obecnie na ukończeniu. W 2000 r. zamek w Mirze został wpisany na listę obiektów Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski