Skarbiec katedry wileńskiej wystawiany w Polsce

Wystawa Skarbiec katedry wileńskiej gości na Zamku Królewskim w Warszawie od 3 lipca do 28 września 2008 r.. Zamek Królewski w Warszawie, Zamek Królewski na Wawelu oraz Wileńska Kuria Metropolitalna, będąca właścicielem zbioru podjęły wspólny wysiłek przybliżenia Polakom dziedzictwa związanego z wileńską kurią metropolitalną.

Początków skarbca należy upatrywać w chrzcie Litwy (1386), kiedy to Litwa weszła w orbitę chrześcijańskiego świata. Do najazdu Moskwy w roku 1654 oraz kilkuletniej okupacji i zamętu zbiory skarbca nieustannie się powiększały. Po tych wydarzeniach, aż do rozbiorów starano się przywrócić dawną świetność, co w znacznej mierze się udało, przy jednoczesnym fundowaniu nowych darów na rzecz katedry.

We wrześniu 1939r., część zawartości skarbca została zamurowana w podziemiach katedry. Kosztowności odnaleziono dopiero w 1985r. i w obliczu groźby wywiezienia ponownie ukryto, tym razem w magazynach muzealnych. W pełni udostępniono je Litwinom dopiero po odzyskaniu przez państwo litewskie niepodległości, podczas wielkiej wystawy Chrześcijaństwo w sztuce Litwy (2000-2003).

Na wystawie można oglądać kosztowności ze srebra i złota, udekorowane szlachetnymi kamieniami. Mają one głównie charakter sakralny, będąc historyczną spuścizną niezwykle niegdyś zasobnego zbioru tej najważniejszej w Wielkim Księstwie Litewskim świątyni chrześcijańskiej, niekiedy porównywanej ze skarbcem wawelskim czy jasnogórskim, której skarbiec zachował się przynajmniej w części in situ, będąc jednocześnie jednym z najbogatszych skarbców kościelnych w Europie Środkowej. Przedmioty wystawiane na Zamku Królewskim cechuje różnorodność, co do samego charakteru oraz epoki, z której pochodzą Również miejsca wykonania są bardzo różne (Florencja, Augsburg, Wilno, Moskwa).###strona###

Podziwiać możemy eksponaty mające odmienną historię i okoliczności powstania, zaczynając od dzieł złotniczych fundacji osób świeckich, jak np. srebrny relikwiarz w kształcie figury św. Kazimierza fundacji Ewy Gosiewskiej, wojewodziny smoleńskiej, z 1637r.), jak i duchownych (np. złoty kielich i patena, ofiarowane przez bpa Konstantego Pawła Brzostowskiego w 1712r., czy złota monstrancja fundacji bpa Jerzego Tyszkiewicza z lat 1649-1656) czy dary wotywne mieszkańców Wilna. Poza tym absolutnie wspaniałe vasa sacra: złote i srebrne kielichy, monstrancje, puszki na hostie, a także relikwiarze (wśród nich relikwiarz ramienia św. Stanisława, wykonany w latach 1500-1503, relikwiarze figuralne św. Stanisława i św. Kazimierza czy wykonany w latach 70. XVII wieku relikwiarz św. Magdaleny de Pazzi), pastorały, świeczniki ołtarzowe, krucyfiksy, wspomniane już pateny (również pochodzące z XX wieku) czy aż po różnorodne wota oraz tkaniny liturgiczne często z herbami fundatorów, składające się na bogatą ekspozycję tego niezwykłego, powiększającego się przez sześć wieków zbioru. Jednymi z zupełnie wyjątkowych eksponatów jest kielich podarowany przez hrabiego Michała Tyszkiewicza drugiego ordynata birżańskiego czy wykonana w połowie XVI wieku we Włoszech kapa.

Oprócz tego możemy obejrzeć dwa obrazy Szymona Czechowicza – ,,Św. Józef z Dzieciątkiem” oraz ,,Św. Jana Ewangelistę”, jak również Acheiropitę w srebrnej ramie (acheiropita, czyli po łacinie imagines non manu factae – obraz nie wykonany naturalnie, ludzką ręką – odbicie twarzy Chrystusa na materiale, wzięte z chusty).

Kosztowności wileńskiej katedry, są świadectwem kunsztu zachodnioeuropejskich, litewskich i polskich złotników, a także dowodem wielowątkowych, politycznych i intelektualnych związków Polski i Litwy. Można je szczegółowo prześledzić na podstawie wystawionych portretów biskupów ordynariuszy diecezji wileńskiej z lat 1388-1926. Z samego pochodzenia dzieł można wywnioskować jak ważnym ośrodkiem było w I RP Wilno, jak żywe były kontakty z innymi krajami europejskimi, a także zorientować się w zasobności fundatorów czy szerzej ówczesnej Litwy. ###strona###Warto zwrócić uwagę na ważny aspekt jedności i wspólnej tożsamości państwa polsko-litewskiego, związany z kultem św. Stanisława zabitego przez Bolesława Śmiałego trzy wieki przed chrztem Litwy i jej unią z Polską. Św. Stanisław nie jest patronem Polski, lecz Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Wilno oddaje hołd temu samemu człowiekowi, którego czci Kraków.

Wystawie towarzyszyć będzie obszerny, bogato ilustrowany katalog dzieł, wzbogacony o kilka znakomitych esejów uczonych litewskich, omawiających historię diecezji wileńskiej oraz samą katedrę wraz z jej imponującym skarbcem. Wystawa organizowana obecnie będzie pierwszym pokazem tego wspaniałego zbioru poza granicami Litwy.

W dniach od 15 października 2008r. do 15 stycznia 2009r. wystawa będzie prezentowana w Krakowie.

na podstawie materiałów Zamku Królewskiego w Warszawie wystawę opisał Mateusz Kędzierski