Powstanie Pawluka

Powstanie chłopsko- kozackie , które objęło ziemię czernichowską, kijowską i połtawską wywołane przez Iwana Pawluka (Michnowicza Buta) w 1637r. Wydał on uniwersał do Kozaków, w którym z jednej strony deklarował oddanie się na usługi królewskie, a z drugiej wzywał do wystąpienia przeciw starszyźnie kozackiej, służącej Polsce za “obiady, wieczerze i bankiety”. Uniwersał wywołał żywy oddźwięk wśród ukraińskiego chłopstwa. Przystąpiło ono do rabowania dworów i mordowania szlachty. Najbardziej aktywne było na Zadnieprzu, gdzie pustoszyło dobra Jeremiego Wiśniowieckiego.

Hetman Stanisław Koniecpolski próbował podjąć rozmowy z Kozakami, ale ci nie byli zainteresowani kompromisem. Koniecpolski wydał więc własny uniwersał , w który ostrzegał zwolenników Pawluka, że jeżeli nie odstąpią od buntu, to zostaną surowo ukarani. Dokument ten nie odniósł żadnego efektu. Szlachta zamiast walczyć z powstańcami, uciekała na zachód. Panikę podsycały informacje, że Pawluk zamierza prosić o pomoc Kozaków dońskich i oddać się pod opiekę cara. Na dobitek złego Koniecpolski zachorował i musiał przekazać dowództwo nad wojskami koronnymi hetmanowi polnemu koronnemu Mikołajowi Potockiemu. Ten jednak wywiązał się z zadania doskonale. W grudniu 1937r. pod Kumejkami k/ Kaniowa rozbił armię Pawluka, choć ta stawiła zacięty opór. Broniąc się w ufortyfikowanym taborze powstańcy trzykrotnie odpierali ataki wojsk polskich. Czwartego szturmu jednak nie wytrzymali. Z miejsca bitwy zdołał ujść tylko sam Pawluk i dwa niewielkie oddziały, które wycofały się do Czehrynia, by tam znaleźć posiłki. Potocki po raz kolejny dopadł ich po kilku dniach i w prezencie dostał od Kozaków Pawluka, którzy wydając go chcieli wyjść cało z opresji. Podpisując akt kapitulacji Kozacy zgodzili się ograniczyć liczbę “Kozaków rejestrowych” do 6 tys. , spalenia posiadanych łodzi, wysłanie legacji do króla z prośbą o przebaczenie i możliwość dalszego służenia Rzeczypospolitej. W imieniu Zaporożców, którzy nie wzięli udziału w buncie, akt kapitulacji zwanej “borowicką” od nazwy miejscowości, w której ja podpisano, sygnował “pisarz wojskowy” Bohdan Chmielnicki.Pawluk po przewiezieniu do Warszawy został ścięty i poćwiartowany. W wyniku powstania Pawluka Ukraina spłynęła krwią. Rozpoczęły się na niej krótkotrwałe, ale bardzo okrutne represje. Podsyciły one nienawiść do Rzeczypospolitej na Ukrainie, która znalazła ujście w czasie Powstania Chmielnickiego.