Chiny i Białoruś zainteresowane współpracą

Położenie geograficzne Białorusi – między Rosją a Polską, która jest członkiem NATO oraz Unii Europejskiej – ma ogromne znaczenie z punktu widzenia Rosji. Terytorium Białorusi służy jako bufor przeciwko zachodniej ekspansji oraz jako obszar tranzytowy dla rosyjskiej energii płynącej do Europy (20% rosyjskiego gazu ziemnego oraz około 30% eksportu rosyjskiej ropy przepływa do Europy przez Białoruś).

Z drugiej strony, Białoruś jest zależna od Rosji w zakresie zaspokojenia jej potrzeb ekonomicznych i energetycznych. Rosja dostarcza rocznie Białorusi ponad 80% importowanej ropy oraz ponad 90% zużywanego przez nią gazu ziemnego. Rosja jest także rynkiem docelowym dla około 50% białoruskiego eksportu. Jednak białoruski rząd nie chce być całkowicie zależny od Rosji, a w przeszłości już “flirtował” z Europą i Zachodem, pokazując Moskwie, że ma inne możliwości wyboru.

Od czasu nałożenia przez Zachód sankcji na Mińsk (w następstwie wyborów prezydenckich i rozprawy z opozycją pod koniec 2010 r.) Rosja stała się ważniejsza dla borykającej się z problemami białoruskiej gospodarki. Sankcje uderzyły w Białoruś, pozostawiając Mińskowi mniej możliwości partnerstwa ekonomicznego oraz osłabiając pozycję Białorusi w negocjacjach z Rosją.

Sprawiły one również, że Mińsk jest bardziej podatny na wpływy ekonomiczne Moskwy. Na przykład, w 2011 roku Rosja uzyskała 100 % udziałów w Beltransgaz, białoruskiej firmie specjalizującej się w tranzycie gazu ziemnego, w zamian za plan ratunkowy dla Mińska, kosztujący 14 mld dolarów. Niezadowolony z takiej sytuacji rząd Białorusi poszukiwał alternatywnego partnera, do którego mógłby się zwrócić w celu wzmocnienia swojej gospodarki oraz dla zrównoważenia wpływów Rosji. W tym celu Białoruś zwróciła się w stronę Chin.

Dla Białorusi Chiny są idealną alternatywą Europy ze względu na ich dużą gospodarkę, nadwyżki gotówki, możliwości partnerstwa oraz inwestycji w strategicznych sektorach białoruskiej gospodarki. Handlowe zainteresowanie Chin Białorusią trwa i niesie obietnice współpracy gospodarczej. W 2010 Chiny zainwestowały 10 mld dolarów oraz pożyczyły Białorusi dalsze 5,7 mld dolarów. Chiny widzą również możliwości współpracy w kluczowych (kontrolowanych przez państwo) branżach przemysłu i biorą udział w przetargach na budowę elektrowni na Białorusi. Ponadto, Chiny, które zużywają około jednej trzeciej światowych zapasów nawozów sztucznych, wyraziły też zainteresowanie nabyciem udziałów w Belaruskali – państwowej firmie specjalizującej się w produkcji potażu.

Chiny poza demonstrowaniem zainteresowania w niesieniu pomocy gospodarczej dla Białorusi, mają przewagę także dlatego, że ich inwestycje nie idą w parze z pro-demokratycznymi wymogami politycznymi oraz nie interesuje ich – w odróżnieniu od Europy – mieszanie się w politykę wewnętrzną Białorusi. Dlatego Chiny są pożytecznym partnerem gospodarczym Białorusi, zarówno, jako alternatywa dla Europy oraz jako źródło pomocy ekonomicznej w czasach kryzysu.

Chińskie przywództwo zdaje sobie sprawę z własnych ograniczeń na Białorusi oraz siły Rosji i dlatego wie, że ich kraj nie może realnie i poważnie zagrozić strategicznym interesom Rosji na terenie Białorusi. W przeciwieństwie do byłych republik sowieckich położonych w centralnej Azji, Białoruś nie jest Chinom niezbędna do zabezpieczenia ich interesów geopolitycznych, poza tym znajduje się ona daleko od chińskiej granicy. Interesy Chin na Białorusi będą ograniczone do interesów handlowych i biznesowych, podobnie jak ma to miejsce w przypadku współpracy z innymi państwami na świecie (w tym na Ukrainie). Chociaż interesy Chin na Białorusi są jednoznaczne, również inne państwa, takie jak Rosja i Indie wyraziły zainteresowanie tymi samymi projektami, co Chiny. Nie jest więc jasne czy i kiedy większe długoterminowe projekty ekonomiczne zostaną ukończone.

Inwestycje i pożyczki udzielone Białorusi przez Chiny są ważne w kontekście sankcji nałożonych przez Europę na Białoruś oraz dążenia Mińska do znalezienia przeciwwagi dla wpływów rosyjskich. Chociaż Białoruś i Chiny mogłyby poszerzyć zakres współpracy – Chiny skorzystałyby na tym komercyjnie a Białoruś geopolitycznie – jest mało prawdopodobne, aby dalsza współpraca zagroziła ustalonej ekonomicznej, politycznej oraz obronnej dominacji Rosji na Białorusi.