Ochrona wzoru przemysłowego – co warto wiedzieć?

Polskie prawo uwzględnia możliwość jednoczesnego stosowania kilku regulacji prawnych w stosunku do jednej instytucji. Ma to miejsce w wyjątkowych przypadkach, jak np. przy ochronie wzoru przemysłowego. Pojęcie wzoru oznacza tutaj wszelkie dobra niematerialne, takie jak znaki towarowe, wzory użytkowe, a także utwory.

Zdarza się więc, że można wykorzystać formę ochrony przewidywaną przez inny akt prawny niż prawo własności przemysłowej, jakim jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Czym jest ochrona kumulatywna?

Ochrona kumulatywna (inaczej paralelna) w przypadku wzoru przemysłowego pozwala na jego zabezpieczenie na gruncie:

• Prawa własności przemysłowej
• I prawa autorskiego.

W tym celu wzór musi spełniać warunki zarówno wzoru przemysłowego, jak i dzieła opisywanego z ustawie o prawach autorskich. O jakich warunkach mowa?

W prawie własności przemysłowej jest mowa o tym, że wzór przemysłowy jest nową, posiadającą indywidualny charakter postacią wytworu. Ową „indywidualność” i „nowość” nadają mu cechy kształtów, konturów, linii, kolorystyka, faktura, materiały, czy nawet ornamentacja. Będą to więc wszelkiego rodzaju utwory przemysłowe i rzemieślnicze, jednak z wyłączeniem programów komputerowych. Mogą być jednolite albo złożone z kilku części. W rezultacie uznaje się, że wzór przemysłowy to po prostu design jakiegoś wytworu. Bywa, że jest on połączony z pewnymi komponentami technologicznymi.

Wzorem przemysłowym może być stojak na wino, krój ubrań czy butów, gra planszowa, konstrukcja jakiejś budowli lub mostu, wygląd zabawki, wzór na paznokciach, a także układ kompozycyjny w mobilnej aplikacji. Zabezpieczenie tych stosunkowo niepozornych elementów ma bardzo dużą wartość, gdyż to właśnie one często decydują o tym, czy dana rzecz przyciąga uwagę odbiorców. Nowość i wyjątkowość to dwie cechy, które pozwalają wyróżnić produkt na tle innych. Idealnym przykładem jest tutaj marka Apple ze swoim charakterystycznym, nadgryzionym jabłkiem. Więcej informacji o wzorach przemysłowych znaleźć można na stronie: https://rpms.pl/wzory-przemyslowe/.

Warunki rejestracji wzoru przemysłowego

W celu rejestracji wzoru przemysłowego należy spełnić dwie przesłanki:

Nowości – wzór ma być aktualnie nieznany i inny od pozostałych. Kwestia nowości jest oceniana obiektywnie, a nie subiektywnie, dlatego nie ma możliwości ochrony dwóch identycznych wzór przemysłowych. Mowa tutaj o wrażeniu, jakie dany wzór wywiera na zorientowanym użytkowniku. Zgodnie z opinią sądów administracyjnych różnice mają być odbierane zmysłem wzroku, choć literatura uznaje również te obierane zmysłami wzroku i dotyku. Spełnienie warunku nowości nie jest sprawdzane przez Urząd Patentowy z urzędu. Mimo to naruszenie tej przesłanki może stać się powodem postępowania o unieważnienie rejestracji.

Indywidualnego charakteru – choć ustawa nie zawiera definicji tego kryterium, to uznaje się, że chodzi o oryginalność, niepowtarzalność oraz wyjątkowość wzoru z perspektywy zorientowanego użytkownika. W rezultacie jest to kwestia orzecznictwa sądu i tego, jaki poziom indywidualności jest według niego odpowiedni. Wzór nie może być plagiatem, ale może być dziełem inspirowanym tym, co istnieje.

W Polsce muszą wystąpić obie te przesłanki jednocześnie, choć Światowa Organizacja Handlu stosuje spójnik „lub” zamiast „i”. Dlatego w jej przypadku wymagania będą nieco mniej problematyczne.

Za zorientowanego użytkownika uznaje się osobę pomiędzy konsumentem a znawcą. Nie może więc nie posiadać totalnie żadnej wiedzy o danej rzeczy czy dziedzinie, a równocześnie nie może być ekspertem w tym temacie. Ma więc orientować się w danej materii, ale nie być w niej specjalistą, dlatego np. w przypadku zabawek zorientowanym użytkownikiem mogą być dzieci.

Ochrona wzoru przemysłowego przez prawo autorskie

Wzór przemysłowy może być także przedmiotem ochrony na gruncie ustawy o prawach autorskich. Aby tak się stało, ma spełniać trzy warunki:

• Indywidualności – utwór ma być niepowtarzalny, nie może posiadać swego odpowiednika i powinien obejmować pewien zakres swobody twórczej. Jednocześnie często można dostrzec w nim pewne cechy osobowości auta. Uznanie tego kryterium będzie zależnie od orzecznictwa sądu.
• Twórczości – zgodnie z opinią Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych oraz ekspertów, twórczość odnosi się do tego, że dany utwór jest nowy z perspektywy twórcy. Nie pozwala to jednak na uznanie przesłanki za spełnioną w odniesieniu do czynności rutynowych, dlatego twórczość objawia się nie tylko na korzystaniu z własnej wiedzy, ale też na dokonaniu projekcji wyobraźnią.
• Ustalenia – musi istnieć obiektywna możliwość postrzegania dzieła przez przynajmniej jednego odbiorcę. Dlatego może być to utwór nietrwały czy nieskończony, gdyż najważniejsza jest możliwość rozpoznania jego intelektualnych lub estetycznych cech. Powinien on wywrzeć efekt artystyczny na minimalnie jednym odbiorcy.

Wzór przemysłowy może być utworem

Odpowiedź na pytanie, czy wzór przemysłowy może być utworem, daje spór między spółkami Cofemel – Sociedade de Vestuario S.A. i G-Star RAW, gdzie pierwsza została pozwala przez drugą za skopiowanie wzorów ubrań. W wyroku (sygn. C-683/17, TSUE) Sąd stwierdził, że wzór będzie utworem tylko wtedy, gdy spełni obie przesłanki – efektu estetycznego i indywidualności. W związku z tym przepisy prawa autorskiego w Polsce nie są zgodne z prawem obowiązującym w UE, ponieważ nakładają dodatkowy wymóg indywidualności oraz estetyki pracy autora.

Warto zaznaczyć, że zabezpieczenie wzoru na gruncie prawa autorskiego nie chroni przed plagiatem.

Która forma zabezpieczenia jest korzystniejsza?

Rejestracja wzoru w Urzędzie Patentowym daje większe szanse ochrony wzoru.

Co prawda ochrona na gruncie prawa autorskiego powstaje w chwili powstania dzieła. Jest bezpłatna i nie trzeba spełniać przy niej żadnych formalności, gdyż istnieje z mocy prawa. Jednak i tak rejestracja wzoru przemysłowego oferuje zdecydowanie więcej możliwości. Pozwala na zabezpieczenie designu przed plagiatem, a po rejestracji w razie procesu nie trzeba udowadniać przesłanki indywidualności oraz oryginalności utworu. Daje też wyłączne prawo i pierwszeństwo do danego wzoru. Wadą może być fakt, że rejestracja w Urzędzie Patentowym jest płatna i wymaga spełnienia różnych formalności.

Warto pamiętać także, że przy zgłoszeniu do Urzędu Patentowego obowiązuje zasada pierwszeństwa – ten kto pierwszy zgłosi wzór, otrzymuje prawo do korzystania z niego. Dlatego im szybciej dokonamy rejestracji, tym lepiej.

Artykuł sponsorowany