Seret

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 10, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1889, s. 445-450.

Seret, niem. Sereth, rum. Seret, Siret, miasto powiatowe na Bukowinie pod 47° 56′ 44″ płn. szer. a 43° 44′ 30″ wsch. dłg. od F., wznies. 350 mt. n. p. m., na praw. brzegu rz. Seretu, tuż nad granicą multańską. Graniczy od płn. z obszarem Tereblestie, od płn.-zach. z Waszkowcami,

[s. 446]

od zach. ze św. Onufrym, od płd. i wsch. z Negostyną. Obszar S. wynosi 1174 ha 78 ar. 51 mt. kw. (1869 r.). Wzdłuż półn. granicy płynie rz. Seret na przestrzeni 4500 mt. Dokoła miasta wzgórza, tylko ku płn. otwarty widok na dolinę Seretu, zwaną Dubową. Do r. 1829 dolina ta była bezdennem bagnem, dziś osuszona, wody odprowadzone za pomocą Rakowca do Molnicy i Seretu. Na wschód wznosi się góra „Ruina” (389 mt), nazwana od zwaliska zamku, które jeszcze r. 1769 usunięto. Na płd. od miasta leży góra „Saska”. Na zach. od niej, po zachod. stronie gościńca suczawsko-sereckiego, ciągnie się aż do doliny rz. Suczawy wyżyna Horajca (414 mt. wznies.). Ku zach. wybiega szeroki pas ziemi aż do potoku oddzielającego obszar S. od Perzyłówki, przys. Waszkowiec, zwany Tatarczyną i Tołoką. Przez środek miasta pły­nie pot. Kakaina, od wsi św. Onufrego. Na praw. brzegu jego leży przedmieście zwane „Stare Seło” (niem. Rusnakendorf). Potok ów łączy się z Jałańcem al. Negostyną i wraz z nim uchodzi do Seretu. Wykopaliska w okolicy Seretu spotykane świadczą, iż pier­wotni mieszkańcy tutejsi byli fińskiego po­chodzenia. Zakładali oni mieszkania na­wodne. W późniejszych wiekach przesuwały się tu plemiona germańskiego szczepu a po nich Słowianie. Około roku 513 przed Chr. Persowie zawojowawszy pod wodzą Daryusza, ludy od Prutu aż do Siedmiogrodu, zastali tu plemię Agatyrsów. W ostatnich stuleciach ery przedchrześciańskiej spotyka­my w Bukowinie, Multanach i Siedmiogro­dzie Bastarnów i Peucynów, uważanych już to za Germanów, już też za Celtów, lub też plemiona mieszane. Multany wraz z Woło­szczyzną były główną częścią starożytnej Dacyi, zdobytej w początkach II w. przez Trajana, który przeprowadziwszy zwycięskie legiony przez most na Dunaju zbudowany koło Rżawy (Orsova) przez budowniczego Apollodora z Damasku, poraził (104 r.) w trzech bitwach króla Daków Decebala, i zamienił kraj cały w rzymską prowincyą. Panowa­nie Rzymian trwało tu krótko, gdyż cesarz Adryan zostawił Daków ich własnemu losowi. Odtąd stała się Dacya bojowiskiem rozlicz­nych plemion, które zajmowały Multany, Bu­kowinę, Siedmiogród i Wołoszczyznę; Goto­wie, Hunowie, Bułgarowie, wreszcie Magyarowie władali tą ziemią, by ją z kolei silniej­szym odstąpić najezdcom. Wreszcie Kumanowie al. Połowcowie, odłam Gotów, całą prze­strzeń od Donu do Karpat, a więc Multany z Bukowiną zalali i w granice Rusi za rabun­kiem wpadali. Na początku XIII w. spoty­kamy u nich ks. Bortz-Borysa. Ówczesnym arcybiskupem ostrzyhomskim na Węgrzech był Robert. Tenże mianowany (31 lipca 1227) legatem, z polecenia papieża wysłał misyonarzy do Multan i Wołoszczyzny w celu nawra­cania Kumanów, a na podstawie buli papie­skiej z 21 marca 1228 r. namaścił przeora dominikanów Teodoryka na pierwszego bisku­pa kumańskiego. Biskup Teodoryk nie miał stałej siedziby, lecz podróżował po kraju, ka­zał, chrzcił, stawiał kościoły. Według Eudoxyusa Hormuzakiego (Fragmente din istoria Romanilor) miał Teodoryk siedzibę w Milko­wie (Milcov), na granicy Multan i Wołoszczy­zny. Chrześciaństwo szerzyło się u Kuma­nów, szczególniej za staraniem rycerzy nie­mieckiego zakonu i johanitów, którzy w owym czasie uzyskali od Andrzeja II południową część Siedmiogrodu (Burzenland) w celu wykarczowania i założenia osad i ochrony kraju przed napadami Kumanów. Wtedy to ryce­rze niemieckiego zakonu założyli grody w Suczawie, na Cecynie pod Czerniowcami, wresz­cie na górze Ruinie pod Seretem. Jest to pierwszy ślad istnienia osady Seretu, która powstać musiała przy grodzie. W r. 1241 Mongołowie zniszczyli gród serecki wraz z osadą. Rycerze teutońscy w r. 1247 opu­ścili kraje wschodnio-karpackie i przenieśli się z działalnością swoją do Prus a krzewie­niem chrześciaństwa zajęły się zakony św. Dominika i Franciszka. Biskupi sereccy a na­stępnie bukowińscy byli obierani z tych za­konów. Wielu misyonarzy znalazło śmierć męczeńską. Tak r. 1340 padli w Serecie pod toporami ludu misyonarze Błażej i Marek. R. 1362 S. powtórnie uległ zniszczeniu od Mongołów. Odbudował go atoli ks. Saaz, syn Dragosza. W trzy lata później obdarował Ludwik węgierski Balkę, woj. maramaroskiego, syna Saaza, posiadłością Kunga i innemi dobrami maramaroskiemi, wynagradzając go za utratę wszelkich dóbr w Multanach, gdyż w owym czasie niejaki Bogdan, wojewoda, który przyczynił się do odbudowania Seretu, wystąpił przeciw Węgrom. On to obrał S. na swą rezydencyą i r. 1365 oddał gród syno­wi Lacce, który jako wojewoda panował od 1365 do 1373 r. Między nim a Ludwikiem węgierskim wybuchła r. 1367 w sprawie Sa­aza wojna, która się skończyła uznaniem zwierzchnictwa Węgier nad Multanami. Ludwik węgierski wprowadził rzymsko-katolicki obrządek. Pod wpływem jego przyjął nasamprzód wojewoda Lacko chrzest z rąk franciszkanów, a pod wpływem franciszka­nów Mikołaja Melsy i Pawła Schwiedenitz przyczynił się do założenia rzym.-katolickiego biskupstwa w S. Na wieść o tem polecił pa­pież Urban V arcybisk. w Pradze, a biskupom w Wrocławiu i Krakowie pieczę nad zorgani­zowaniem tego biskupstwa, jako też podniósł

[s. 447]

miasteczko S. do rzędu miast. W skutek te­go biskup krakowski Floryan namaścił Ję­drzeja Wasylkę h. Jastrzębiec (ze Lwowa), franciszkanina z konwentu krakowskiego, na pierwszego biskupa sereckiego d. 4 sierpnia 1371 r. Był on spowiednikiem królowej wę­gierskiej Elżbiety. Jako biskup w 1381 r. stanął na czele poselstwa polskich ducho­wnych do Ludwika w sprawie krzywd poniesionych od rycerstwa polskiego. Na kościół katedralny przeznaczono kościół dominikań­ski p. w. św. Jana Chrzciciela. Atoli już r. 1386 Wasylko powołany został na biskup­stwo wileńskie. Po nim objął biskupstwo w S. franciszkanin Mikołaj, a w dwa lata później dominikanin Stefan Ruteni, którego papież Urban VI powołał na to stanowisko. W r. 1395 został biskupem Stefan Martini, po któ­rym r. 1400 nastąpił Jan Sartoryusz, sufragan krakowski. Po wojewodzie Lacce rządził Piotr Muskat, który r. 1388 przeniósł rezydencyą do Suczawy. W r. 1403 uległ S. po­żarowi, przyczem spłonęły oba klasztory do­minikański i franciszkański, jako też kościół katedralny. Biskup Jan Sartoryusz nie mając środków na odbudowanie kościołów, za ze­zwoleniem papieża przeniósł stolicę biskupią do Bakowa. Wszelako i tu nie wiodło mu się. Dobra darowane przez polskich królów i ma­gnatów zostały skonfiskowane, a księży prze­śladowano. Następcą Sartoryusza był Tomasz, dominikanin, po którym z powodu wo­jennych zawichrzeń w XVI w., osobliwie za sułtana Selima, stolica biskupia stała opró­żnioną przez wiek cały. W pierwszych la­tach XVII w. wskrzesił Klemens VIII na no­wo biskupstwo, wynosząc na tę godność do­minikanina Bernarda, zabitego później przez Tatarów. Z licznego szeregu biskupów za­sługuje na wzmiankę: Waleryan Lubieniecki, zmarły w niewoli bisurmańskiej, i Adam Go­ski, za staraniem którego ks. Janusz Korybut Wiszniowiecki, kaszt. krakowski, wzniósł ko­ściół i klasztor franciszkanów we Lwowie. Na Jana Zamoyskiego (1633—1649) użalał się wojewoda Bazyli Lupul przed papieżem, że nie zamieszkuje w Bakowie. Jakub Dłu­ski (1682), pochwycony przez Tatarów w cza­sie zwiedzania kościołów w Multanach, był od nich okrutnie męczony. W r. 1751 prze­niósł Benedykt XIV biskupstwo do Śniatyna. Na Dominiku Karwosieckim, zmarłym r. 1788 w Śniatynie, kończy się szereg bakowskich biskupów, wysyłanych z Polski. Józef II zniósł ostatecznie biskupstwo w Śniatynie (11 marca 1788), chociaż Stanisław August po­wołał był na nie kś. Dominika Szaniawskiego. Przed przeniesieniem rezydencyi biskupiej do Suczawy, S. miał podobno znaczną ludność. Po Piotrze Muskacie nastąpił Aleksander Do­bry. Ten dla ożywienia handlu sprowadził Ormian do Suczawy, skąd przesiedlili się licznie do Seretu. Drugą żoną jego była Ryngałła, siostra cioteczna Władysława Ja­giełły. R. 1411 zapisał jej Aleksander S. wraz z wsią Wołowcem i 600 zł. jako doży­wocie. Po śmierci męża chciała ona syna Stefana wynieść na tron, lecz prześladowana przez pasierba Eliasza Draga, który ogłosił się wojewodą Multan, została utopioną 1433 r. W r. 1497 Jan Olbracht chcąc brata swe­go Zygmunta osadzić na hospodarstwie wy­ruszył przeciwko Stefanowi Wielkiemu w 80,000 żołnierza, 40,000 ciurów i 2000 wo­zów. W Kocmaniu spotkał król posłów wo­łoskich od hospodara Stefana, których wbrew zwyczajowi kazał pojmać, okuć w kajdany i odesłać do Lwowa jako jeńców. Potem ru­szył ku Suczawie, niszcząc po drodze wszy­stko ogniem i mieczem. Oblegał zamek suczawski przez trzy tygodnie, wszelako go nie zdobył, a że zima nadchodziła, zawarłszy, za pośrednictwem, pokój ze Stefanem, zarządził powrót do Polski. Polskie rycerstwo dozna­ło srogiej zemsty od Stefana w głośnej po­rażce w lesie bukowym pod Koźminem (?). Nie­dobitki schroniły się do Czernowiec, skąd po trzechdniowym odpoczynku wróciły przez Śniatyn do kraju. W 1498 r. wojewoda Ste­fan wyprawił się do Polski, i posunął się aż po Przemyśl, paląc i niszcząc wszystko po drodze. Przeniesienie stolicy Multan do Su­czawy, ustawiczne wojny i napady tatarskie, spowodowały powolny upadek S., chociaż po­został tu urząd celny graniczny. Tu opłacano wszystkie dla Lwowa przeznaczone towary, przychodzące od morza Czarnego lub Sie­dmiogrodu. Mieszkańcy S. utrzymywali się głównie z hodowli bydła, posiadając rozległe pola, łąki i lasy, rozpościerające się przez osady Negostynę, św. Onufry, Rudę i Werpole. Ponieważ większej części tego terytoryum używano jeszcze w XVII w. za pa­stwisko, ksiądz Mihul, któremu dozwolono na jednej części obszaru utworzyć pola orne i ogrody owocowe, zbudował tamże drewniany kościółek, który przed śmiercią zapisał klasz­torowi w Putnie. Darowiznę tę zatwierdził wojew. Bazyli w 1646 r. Wojewoda multański Petricciko zbudował r. 1673 na miejscu drewnianego rozległy i wspaniały kościół, zabrał jeszcze znaczny kawał miejskiego pa­stwiska i darował temuż klasztorowi. Oprócz tego otrzymali mnisi staw Manzazi, pięć ro­dzin cygańskich i trzy winnice. Wreszcie zapisał im 12 stycz. 1680 r. dobra Turnestie Górne, Bancestie ze stawem, sadem, z pasie­ką i młynem, czwartą część Draguszen i Tereszen. W r. 1746 Iwon Mikołaj oderwał od miasta obszar, na którym dzisiaj leżą Negostyna

[s. 448]

i Werpola i darował swemu mieczniko­wi Konstantynowi Stursie. W dziesięć lat później zabrał woj. Rakowie miastu dalszą część pastwiska i darował klasztorowi św. Onufrego. Do miasta S. należała jeszcze łą­ka, gdzie dzisiaj leży stacya kolei żel. Ruda. Zwała się ona doliną Koila. Przynosiła ona Sereczanom dochodu 50 złr. ze siana. Mnisi utrzymywali, że tutaj leżała niegdyś do kla­sztoru należąca wieś Wikszany. Wszelako przegrali proces, a gdy w 1770 r. szerzyła się tu morowa zaraza, namówili zakonnicy radnych, aby wszystkie pisma i księgi miej­skie im wydali, gdyż należy je spalić, albo­wiem w nich tkwi zaraza. Sołtys z 12 aseso­rami, zabrawszy żądane papiery, udali się do św. Onufrego i tam je oddali na pastwę ognia. Mimo to wszyscy co do jednego zmarli na za­razę morową. Po wygaśnięciu zarazy Seret miał 50 mieszkańców. Ucierpiało też miasto od najazdu Kozaków pod wodzą Tymofieja Chmielnickiego, który ogniem i mieczem dobijał się o skarby i rękę pięknej Rozandy Lupulównej. Po przyłączeniu Bukowiny do Austryi, założono w S. w 1781 r. szkołę lu­dową. W r. 1785 zniesiono klasztor św. Onufrego i 35 innych klasztorów, a ich po­siadłości wcielono do dóbr rządowych. Ów­czesny zarządca dóbr Maciej Aisner, kazał wykarczować nieużytki z krzewów, osuszyć moczary i osadził 40 kolonistów niemieckich. W czasie wojny tureckiej osiedliło się tu 8 rodzin niemieckich z Moguncyi, Fuldy i Wir­tembergii. Po zaprowadzeniu zarządu cy­wilnego r. 1786 założono w S. rzym.-katol. kapelanię, którą r. 1824 podniesiono do go­dności parafii. W tym roku zbudowano ko­ściół rzym.-katol. Cesarz Józef II z powodu małej ludności, bo wynoszącej 118,000 mk., polecił by przez 50 lat nie odbywać w Bukowinie rekrutacyi. Z tego powodu wielu do służby wojskowej obowiązanych uchodziło z wschodniej Galicyi i tu osiadało. Ci też osa­dnicy, przeważnie Rusini, zajęli obszar nieu­żytków leżący na prawym brzegu pot. Kakainy i dali początek przedmieściu „Stare Seło” al. „Rusnakendorf”. Wielu z nich zpowodu braku księży gr.-kat. i cerkwi prze­szło na łono kościoła wschod.-greckiego. Wy­znawcami gr.-orm. opiekowało się od najdaw­niejszych czasów kilku księży. Wszelako po zniesieniu klasztoru w św. Onufrym i po ograniczeniu liczby księży świeckich, nastąpiła organizacya księży świeckich a po zało­żeniu gr.-wschod. zakładu teologicznego r. 1824 wszystkich starych księży przeznaczo­no na wikarych a plebanami tylko ci mogli zostać, którzy prawnym przepisom zadosyć uczynili. Tak więc r. 1842 dla Seretu prze­znaczono jednego parocha z jednym wika­rym. W r. 1777 istniał w S. kościół prote­stancki, zbudowany przez kupców saskich, którzy dawniej z powodu rozległego handlu tu osiedli. W bieżącym stuleciu popadł w ruinę, a protestanci zbierają się na nabożeń­stwo w budynku szkoły realnej, gdzie pastor z Radowiec odprawia służbę bożą. W poło­wie XVII w. mieszkali tu Ormianie i Grecy. Mieli oni swoje kościoły. Po Ormianach zo­stały liczne nagrobki, lecz po Grekach nie ma żadnej pamiątki. Izraelici mają swą bóź­nicę i rabina. W sąsiednich włościach Klimowcu i Białej Kiernicy byli osadzeni za Józefa II lipowianie, dzielący się na popowców i bezpopowców. Trudnią się oni handlem owocowym, mieszkają w kilku rodzinach w S., wszelako nie tworzą żadnego związku religijnego. W roku 1882 przybyli do S. menonici z Augustendorfu pod Śniatynem i wpośród garbarzy sereckich znaleźli licz­nych zwolenników. Jest ich dzisiaj 13. Podczas zajęcia Bukowiny zastał generał Spleny kraj podzielony na dystrykty. Jeden taki dyskrykt czyli powiat tworzył także S. Na czele jego stał isprawnik, któremu był przydany pisarz podatkowy, dwóch członków dla spraw sądowych i dwóch dla korespondencyi. Generał Spleny postawił na czele ka­pitana, który z podoficerami miał załatwiać wszystkie sprawy. W r. 1786 miejsce kapi­tana zajął naczelnik gminy, któremu dodano pisarza i aktuaryusza. Do zakresu ich działa­nia należały sprawy sądowe, zarząd miasta, ściąganie podatków i odsyłanie ich do Czerniowiec do głównego urzędu podatkowego. W r. 1850 oddzielono od tego sądu gminnego urząd podatkowy, a r. 1855 zamieniono sąd gminny na sąd powiatowy mieszany, od któ­rego r. 1868 oddzielono sprawy polityczne, a dla załatwiania tychże zaprowadzono staro­stwo. Do r. 1783 nie było w S. urzędu pocz­towego. Urzędowe korespondencye przesyła­no umyślnym posłańcem. W 1784 r. zapro­wadzono pocztę, a pocztmistrz był obowią­zany dwa razy w tygodniu odprowadzać wo­zy pocztowe do Graniczestie i Tereszen. W r. 1875 powstał tu państwowy urząd pocz­towy a r. 1878 urząd telegraficzny. Z pocztą wraz zaprowadzono urząd mytniczy, który zniesiono r. 1850. Szkoła ludowa jednoklasowa, założona r. 1781, aż do r. 1820 nie wielu ściągała uczniów; najwyższa liczba uczniów i uczennic w tym okresie sięgała 40. Od r. 1820 liczba uczniów wzmogła się i aż do r. 1850 pracował jeden nauczyciel z jednym pomo­cnikiem. W r. 1850 zamieniono tę szkołę na 4-klasową główną szkołę; w r. 1852 odłączono dziewczęta, którym nauczycielka udzielała osobno nauki. Gdy na mocy ustawy z 14 maja 1869 r. wszedł w życie

[s. 449]

powszechny przymus szkolny, liczba uczen­nic wzrosła do 200; nauczycielek dostar­czyło seminaryum żeńskie, założone 1872 r. W r. 1885 pełniło służbę przy tej szkole 5 nauczycielek. W r. 1872 powstała w S. niż­sza szkoła realna, z wykładowym językiem niemieckim, za staraniem burmistrza kapitana Guttera. Szkoła ta w r. 1885/6 liczyła 10 nauczycieli, 70 uczniów. Przy niej (od r. 1882) istnieje szkoła wieczorna dla terminatorów i chłopców rzemieślniczych, do której w 1885/6 r. uczęszczało 91 uczniów. W r. 1845 S. miał 566 dm., 3956 mk. (1274 żyd.); w r. 1869 by­ło 855 dm., 6486 mk.; w 1880 r. 945 dm., 7240 mk.; co do wyznania 2224 rz.-kat., 1840 gr.-wsch., 3122 żyd., 54 innych wyznań; 4533 Niemc., 1574 Rusin., 666 Rumun., 467 innych narodow. W obrębie miasta pozostały liczne dawne zabytki. U stóp góry Saskiej w miejscu gdzie dziś wznosi się dom Webera, znaj­dują się fundamenta potężne, zbudowane w kształcie czworoboku, z tak zwanej rzym­skiej cegły. Była to prawdopodobnie łaźnia rzymska albo strażnica. Mury na 1 mt. gru­be. Na szczycie góry Saskiej wznosił się za­mek niemieckich rycerzy, przypominający kształtem i rozmiarami zamek w Niamz, także zbudowany po czwartej wyprawie krzyżowej, do dziś dobrze zachowany. Wstęp do zamku był od strony połudn. Z powodu napływu ryce­rzy mieszkania ich dotarły aż do pot. Kakainy i przerzuciły się na drugi brzeg. Jest to naj­dawniejsza część miasta. Tu stanął kościół z kamienia. Według podania zbudował go Saaz, założyciel zamku, dla swej żony, która była rzym.-katoliczką. W r. 1819 istniały jeszcze szczątki zamku; mury zostały roze­brane a materyał rozkradziony. Po klaszto­rze minorytów czyli franciszkanów w r. 1880 u stóp tejże góry, tuż nad brzegiem Kakainy znajdowały się jeszcze mury, a w nich żelaz­ne wrota i okno piwniczne. Podczas niwelo­wania ogrodu natrafiono na studnię ocembro­waną ciosowym kamieniem. W pobliżu wy­kopano kości ludzkie. Klasztor minorytów stanął w latach 1353—1355, równocześnie z klasztorem dominikańskim. Do r. 1370 oba należały do arcybiskup. halickiego. Piwnice klasztorne służyły długo za skład win. Na­stępnie zajął je w posiadanie biskup radowiecki Kalistru (1706—1724), oddał klaszto­rowi w św. Onufrym. W r. 1867 zarząd mia­sta zarządził wyrównanie placu, na którym stoi szkoła żeńska; przy tej robocie natra­fiono na fundamenta klasztoru dominikanów. W r. 1886 znaleziono fundamenty katolickie­go kościoła, w postaci krzyża zbudowane; na połudn. końcu odkryto szczątki dzwonnicy, której posadzka była wyłożona nagrobkami ormiańskiemi. Oprócz tych znaleziono 13 nagrobków w kącie dzwonnicy. W pobliżu kla­sztoru dominikańskiego wytryska źródło, któ­rego wody lud używał jako lekarstwa na choroby oczne. Na wschod. brzegu góry Ruina, powyżej lasku miejskiego i granicznej strażnicy znajduje się wał ziemny, ręką ludz­ką zrobiony. Przy realnej szkole znajduje się muzeum zabytków archeologicznych, wyko­panych w mieście i jego okolicy. Por. W. Ćwik: Bukowina, 1884; W. Prelicz: Gesch. der Stadt Sereth und ihre Alterthuemer. Par. rz.-kat., z kościołem murow. p. w. Narodzenia N. P. Maryi, założona r. 1786; kościół poświę­cony r. 1826, dusz rz.-katol. w miejscu 1913 (Szem. archid. lwowskiej 1884). Par. obejmu­je osady: Bahrynestie (98 dusz), Bańce z Ru­dą (256), Balkowce (6), Banczestie (3), Botu-szanica (4), Czerepkowce (76), Dymka (12), Dragożanka, Fontina Alba al. Białakiernica (3), Gerbowce (2), Gropana (4), Hliboka (197), Kamionka z Petryczanką (50), Kalafindestie (10), Kindestie, Klimowce (5), Mihuczeny (4), Muszenica (4), Negostyna (10), Odaja Negostyna (8), św. Onufry (320), Opryszeny (128), Perzyłówka (29), Pojeny, Preworoki, Rogożestie (12), Synowce Dolne (60), Synowce Górne (18), Słobodzia (5), Stanowce Dolne i Górne, Styrcze (66), Szerbowce (40), Tereblestie (610), Tereszeny (46), Waszkowce (64), Wołczyniec (20). W całej parafii rz.-kat. 4082, prot. 859, wschodn. obrz. 20,400, żyd. 3582 (r. 1884). Par. gr.-kat. nie ma swej cerkwi. Nabożeństwa odprawiają się w ko­ściele łacińskim. Do tej parafii należy wieś Balkowce. Liczba dusz gr.-kat. 1199. Par. gr.-wsch., z cerkwią p. w. św. Jana Chrzci­ciela, drewnianą, zbudowaną przed r. 1400 przez woj. multańskiego Piotra Muskata (?); w r. 1858—1860 odrestaurowana. Do niej należy cerkiew filialna p. w. św. Trójcy, dre­wniana, zbudowana przed r. 1400 przez Jan­ka Sasu; następnie cerkiew p. w. św. Dymytra, 1858 r. odnowiona. St. p. i tel., urząd podatkowy, starostwo w miejscu.

Serecki powiatgraniczy od płn. z pow. czerniowieckim, od zach. z pow. storożynieckim i radowieckim, od płd. z suczawskim, a od wsch. z Multanami. Największa szerokość od zach. ku wschodowi wynosi 20 klm., a naj­większa długość od płd. ku płn. 39 klm. Głó­wną rzeką jest Seret, wpływający pod Pe­tryczanką z pow. storożynieckiego i płynący krętym biegiem na płd.-wschód aż do miasta Seretu, odkąd aż po Kindestie tworzy grani­cę powiatu od Multan, w które wrzyna się obszar powiatu na płd.-wschód jakby półwyspem, 3 klm. szerokim u podstawy a 10 klm. długim. Klin ten obejmuje część wsi Syno­wiec Dolnych, Rogożestie, Kindestie i Kalinestie, poniżej których wchodzi S. w obręb

[s. 450]

Multan. Długość rzeki S. w obrębie powiatu od Petryczanki po miasto Seret 27 klm. a wzdłuż granicy 19, razem 46 klm. Seret przedziela powiat na dwie prawie równe po­łaci: północną i południową. Z półn. spływają prawie wszystkie wody za pomocą Kotowca i Molnicy do S. Jedynie tylko płn.-zach. za­kątek należy za pośrednictwem rz. Dereluja do Prutu. Połudn. obszar rozdziela się na dwa dorzecza: dorzecze Seretu i dorzecze Suczawy. Suczawa tworzy na przestrzeni 12 klm. od Hadikfalva po Cybeny (Istensegits) granicę zach. powiatu od pow. radowieckiego. Do S. ku płn. spływają krótkie strugi i poto­ki, jak: Kamionka, Sarodczyn, Wołczyniec, Kakaina i Sołoniec al. Negostyna, a do Suczawy z obszaru tego powiatu spływa Klimowiec, Ruda, Horajec i Hatna. Lewy brzeg Seretu przeważnie bagnisty, dziś osuszony, ztąd pochodzi też nazwa obszaru od Petryczanki po Styrcze, Bahna (320 mt.); tęż samę na­zwę ma równina Dubowa na płn. od mta Se­retu. Tak płn. jak płd. część powiatu przed­stawia kraj falisty, wzgórzysty, opadający za biegiem Seretu i Suczawy ku płd.-wschodowi. W płn. części najwyższym punktem jest góra Arszyca, wznies. 450 mt. npm. Średnie wznie­sienie płn. obszaru wynosi 340 mt. Więcej wzniesionym jest obszar południowy. Na za­chodniej granicy na zach. od Kamionki góra Mihuczka sięga 454 mt., Fondatura 483 mt. na płn. od Białej Kiernicy, monaster Horajec 434 mt., Jankula 414 mt. nad Hadikfalvą, Gawanaza na wsch. od Graniczestie 435 mt., a na wschod. granicy na wsch. od Szerbowiec góra Lazary 508 mt. n. p. m. Najniżej leży góra Molnica al. Kalinestie, bo 284 mt. Po­wiat ten tworzy jeden okrąg sądowy serecki. Obejmuje 51,928 ha 21 ar. 31 mt. kw. W 1880 r. było 9,688 dm., 49,804 mk. (męż. 24,810, kob. 24,994); rz.-kat. 11,891, gr.-wsch. 29,897, żyd. 4592, innych wyznań 3424; Niem. 8296, Rusin. 18,994, Rumun. 14,881, innych 7646. Powiat składa się z 38 wsi i 1 miasta. Najludniejsza wś ma 3468 mk. i 722 dm. Najuboż­szą w ludność jest Gropana al. Rudestie, ma­jąca 235 mk., 54 dm. i Słobodzia Berlince 44 dm., 200 mk. Parafii rz.-kat. 4: Seret, Hadikfalya, Cybeny (Istensegits) i Waszkowce Sereckie. Par. serecka i waszkowiecka nale­żą do dekan. czerniowieckiego a Hadikfalwa i Cybeny do dek. suczawskiego. Parafie gr.-katol. są w Serecie i Hliboce (dek. bukowiń­ski). Wreszcie parafii gr.-wschod. jest 23, a mianowicie w protoprezbiracie sereckim 16: Balkowce, Botuszanica, Graniczestie, Kalafimlestie, Negostyna, św. Onufry, Opryszeny, Rogożestie, Szerbowce, Seret, Stanowce Gór­ne, Synowce Górne, Synowce Dolne, Tereszeny, Tereblestie i Waszkowce; w proto­prezbiracie wikowskim 5: Bahrynestie, Bance al. Baińce, Czerepkowce, Kamionka, Wołczyniec, a w protoprezbiracie storożynieckim 2: Hliboka i Mihuczeny. W r. 1869 było 7 szkół ludowych 1-klasowych, 4-klasowa męzka, 3-klas. żeńska i realna szkoła niższa w Serecie. W r. 1880 rozszerzono szkołę żeńską do 4 klas i w Tereblestiach obie szkoły ludowe niemiecką i rumuńską do 4 klas. Po roku 1880 przybyło 10 szkół ludowych jednoklasowych.

Br. Gustawicz