Rudki

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, t. 9, Warszawa 1888, s. 915-916.

7.) R., miasteczko powiatowe w Galicyi, pod 41° 9′ wsch. dług. od F. a pod 49° 30′ płn. szer. Na płn. leży Bieńkowa Wisznia, na wsch. Podhajczyki, na płd.-wsch. Kołbajowice, na płd.-zach. Nowosiółki Gościnne, na zach. Wistowice. Północną część obszaru przepływa potok Wiszenka. Wchodzi ona tu od zach. z Wistowic i wcho­dzi do Bieńkowej Wiszni, odkąd pod nazwą Wiszni podąża ku Sanowi. Część wody od­pływa na płd. ku Dniestrowi. Zabudowania leżą w płn. stronie obszaru, w dolinie Wiszenki (282 mt.). W płd. stronie obszaru leży las „Żurawnik”. Przez miasteczko idzie gości­niec lwowsko-samborski. Własn. więk. (Jana Aleksandra hr. Fredry) ma roli or. 79, łąk i ogr. 38, past. 31, lasu 153 mr.; wł. mn. roli or. 388, łąk i ogr. 71, past. 33 mr. W r. 1880 było 296 dm., 2582 mk. w gm.; 945 rz.-kat.,283 gr.-kat., 1352 izrael., 2 innych wyznań; 2569 Polaków, 11 Rusinów, 1 Niemiec. Par. rz. kat. w miejscu, dek. drohobycki, dyec. przemyska. Pierwotna fundacya tej parafii ma pochodzić z XIV w.; akt erekcyjny zagi­nął. Około r. 1550 zajęli protestanci kościół wraz z dotacyą i zniszczyli wszystkie przy­wileje. Przywrócił świątynię katolikom Jan Dymitr Solikowski, arcyb. lwowski. Pono­wnie fundował parafię w r. 1606 Jerzy de Niedzielsko Madaliński, chorążyc wieluński, dziedzic Podhajec, Dołubowa, Rudek, Nowosielec, Wistowic, Jarembowa, Kołbajowic i Zastawie, krewny Solikowskiego. Do par. na­leżą: Bieńkowa Wisznia, Błażew, Chłopczyce, Czajkowice, Dołubów, Hoszany, Jaremków, Kanafosty, Kiszewice, Kołbajowice, Koniu­szki Siemianowskie, Kupnowice, Koropuż, Michałowice, Mokrzany Małe, Nowosiółki Go­ścinne, Ostrów, Podhajczyk, Rozdziałowice, Romanówka, Szeptyce, Wańkowice, Wistowice, Woszczańce i Zagórz. W XIV w. R. były przysiółkiem do Bieńkowej Wiszni. Je­den z dziedziców wsi, Scibor, zbudował w R. dla wygody katolików kościół, który poświę­cił w XV w. Piotr Strzygonia Chrząstowski, bisk. przemyski. Kościół ten kilkakrotnie pohańcy palili. W r. 1728 wzniósł Michał z Ur­banie Urbański, cześnik żydaczowski, w miej­sce starego drewnianego okazały kościół mu­rowany, konsekrowany w r. 1741. W kościele tym znajduje się cudowny obraz Matki Bo­skiej, malowany na drzewie w stylu bizantyń­skim i pochodzący z kościoła we wsi Żeleznicy. Wieś ta w r. 1612 w czasie napadu ta­tarskiego uległa zniszczeniu, a w zgliszczach kościoła znaleziono nieuszkodzony obraz Matki Boskiej, malowany na tablicy lipowej. Jerzy na Goraju Curyłło uwożąc obraz gdy przyje­chał do Rudek zatrzymał się, gdyż wedle trądycyi konie nie chciały iść dalej. Curyłło więc ofiarował obraz do kościoła rudeckiego, gdzie on też słynie odtąd cudami, o których świadczą liczne wota, a między niemi złocista lampa, ofiarowana przez Jana Kazimierza (Ka­miński, Wiadomość o cudownym obrazie M. Boskiej w R., Lwów 1879). Przy kościele ist­niały niegdyś: 1) fundacya dwóch mansyonarzów, utworzona w r. 1649 przez Wojciecha Aleksandra z Przedwojowa Przedwoj owakie­go, kasztel, lubaczowskiego, i Ludwikę Ozi-

[s.916]

gąskę, dziedzica Bieńkowej Wiszni; 2) kole­gium 4 wikaryuszów, fundowane w r. 1660 przez Andrzeja z Grudowa Gradowskiego, kanonika chełmińskiego a proboszcza rudeckiego, i dziedzica dóbr Podhajczyki, Rudki, Nowosiółki Gościnne, Wistowice it. d.; 3) fundacya 5 altarzystów z 1734 r. przez Andrze­ja Michalewskiego, miecznika brzesko-kujaw­skiego i 4) fundacya penitencyaryusza w 1763 przez Konstancyą Karnicką. W r. 1800 prze­szły dochody powyższych fundacyi na rzecz funduszu religijnego. Obok kościoła stoi trzy­piętrowa wieża fundacyi kś. Jakóba Grodzkiego. Jest tu także cerkiew p. w. Narodź. N. M. P., filia parafii gr.-kat. w Bieńkowej Wiszni. R. posiadają urząd powiat., sąd po­wiat., szkołę 4-klasową, urząd poczt, i telegr. a od r. 1888 radę szkolną okręgową dla pow. rudeckiego. Rudki są miejscem urodzenia powieściopisarza Walerego Łozińskiego (w r. 1836).