Płoskirów

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 8, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1887, s. 53-57.

Proskurów (urzęd.), mylnie Płoskurów, właściwie Płoskirów, mto powiatowe gub. po­dolskiej, przy ujściu rz. Płoski (zkąd nazwa mta) do Bohu, położone pod 49°26′ płn. szer. i 44°39′ wsch. dług., na błotnistej równinie, otoczonej wzgórzami. Odl. o 87 w. od Kamień­ca a 50 w. od Wołoczysk, komory pogranicz­nej, połączone jest traktem pocztów., prze­chodzącym na Wołyń do Starego-Konstanty­nowa oraz przez obecnie budowaną drogę bitą (szosę) przez Kamieniec do Isakowiec na gra­nicy Galicyi. Znajduje się tu st. dr. żel. odesko-wołoczyskiej (między Bohdanowcami a Czarnym Ostrowem, o 454 w. od Odessy a 92 od Żmerynki), połączona z miastem drogą bitą, st. tel. rządowa i kolejowa, poczta, urząd po­wiatowy i zjazd sędziów pokoju, kościół par. katol. p. w. św. Anny, wymurowany na miej­scu dawnego drewnianego w 1801 r. przez Macieja Żurowskiego, prezesa sądów granicz­nych. Kościół ten znajduje się w starem mie­ście, gdzie dawniej był także zameczek, z któ­rego niema śladów. Parafia (od 1715 r.) miała w 1884r. 8684 wiernych, po większej części Mazurów, osiedlonych tu jeszcze przez Zamoy­skich; zachowali oni ubiór, mowę i zwyczaje i oznaczają się wielkiem przywiązaniem do ko­ścioła. Na starym cmentarzu, dziś w obrębie miasta położonym, jest kaplica katolicka. Cer­kiew murowana p. w. N. P. M., wzniesiona w 1837 r. i uposażona 35 dzies. ziemi, ma do 2000 parafian; druga cerkiew p. w. Wniebo­wzięcia, na cmentarzu. W 1881 r. było 14554 mk., obecnie jest z górą 15,000; przed otwar­ciem dr. żelaznej było zaledwie 6794, ludność więc wzrasta ciągle. Pod względem wyznań jest 3472 katol., 7437 żydów, reszta prawo­sławnych. Pod względem stanów jest 212 szlachty, 19 duchów, i około 10,000 miesz­czan, reszta włość. Miasto błotniste, bruku dotąd nieposiada, ma do 800 domów, po więk­szej części drewnianych, kilkanaście większych sklepów i magazynów. Handel, zwłasz­cza zbożem, dość znaczny. Z fabryk znajduje się: 2 fabryki świec łojowych z produkcyą 5500 rs.; fabryka mydła z produkcyą 1400 rs.; gorzelnia, założona w 1878 r., z aparatem Gal­la, zatrudnia 10 ludzi, przerabia 17273 pudów, wyrabia 691,274 stopni spirytusu i opłaca 39,409 rubli akcyzy; duży młyn krupczatny, zatrudnia 9 ludzi, przerabia do 3100 czetwerti zboża, na 27,900 rs.; 2 browary zatrudniają 6 ludzi, z produkcyą 2600 rs.; 2 fabryki wód

[s. 54]

mineralnych, produkują za 2200 rs.; fabryka tytuniu przerabia 779 pudów tytuniu bessarabskiego, krymskiego i miejscowego, wyra­bia 95,400 sztuk cygar, zatrudnia 10 ludzi, opłaca akcyzy 7673 rs.; 3 cegielnie z produkcyą 5000 rs., zatrudniają 33 ludzi; fabryka po­wozów Dorożyńskiego, zatrudnia 17 ludzi; ra­zem 24 fabryk (według wykazu kijowskiego komitetu), zatrudniających 131 robotników i prod. za 88,000 rs. Rzemieślników jest w ogóle 508. Odbywają się w mieście dwa jarmar­ki na rok. Pod względem sanitarnym jest w mieście 7 lekarzy, 2 apteki, skład materyałów aptecznych, szpital miejski na 25 łóżek i szpital więzienny na 7 łóżek. Pod względem oświaty znajduje się dwuklasowa szkoła miej­ska. Do par. katol., oprócz P., nałożą wsio: Arkadyówka, Ohodakowce, Dawidkowce, Hreczane, Hryniowce Lasowe, Iwankowce, Kali­nówka, Karpowce, Krzyszkowco, Kopystyn, Leźniów, Maćkowce, Malinicze, Oleszyn, Peczyska, Rakowa, Różyczna, Różyczanka, Stufczyńce, Skarzyńce, Szaraweczka, Szumowce, Wojciechówka, Tyranówka i Zarzecze. Nie­wiadomo kiedy i przez kogo zbudowany został Proskurów. W 1483 r. był jeszcze wsią, ma­jącą 7 osad. Początkowo należał do dóbr kró­lewskich, dopiero Zygmunt August w 1550 r. wynagradzając zasługi i waleczność Macieja Włodka z Hermanowa, chorążego i ststę kamienieckiego (Hiesiecki nazywa go generałem podolskim), nadał mu wieczyście dobra królewskie, włości: Ploskirzów, Lessnow (Lezniów) i Holyschin (Oleszyn) z przyległościami, nad Bohem w pow. kamienieckim leżące (Baliński). Ten Maciej Włodek był rzeczywiście znako­mitym rycerzem kresowym. On to rozbił Wo­łochów u miasteczka Gojsca, odebrał hołd w 1552 imieniem króla od Piotra, wojewody mołdawskiego (Cod. dipl., I, fol. 619), przy­czynił się do zwycięztwa pod Obertynem (Bielski), pobudował bramę w Kamieńcu i za­mek nietylko ufortyfikował ale i kształtniej ozdobił (Paprocki). Z Łaskiej, wojewodzianki sieradzkiej, zostawił syna Stanisława, później­szego wwdę bełzkiego, ststę halickiego ikołomyjskiego. Ten otrzymał od Stefana Batorego przywilej w 1578 r. na jarmarki na Nowy Rok, św. Wita i Narodzenia N. M. P., targi zaś we wtorki; widać więc, że przedtem lub jednocześnie otrzymał P. przywilej miejski. Stanisław Włodek z Elżbiety Zamoyskiej, sio­stry kanclerza, zostawił córkę Jadwigę Firlejową, kaszt, zawichostską. Dla czego maję­tność ta nie przeszła we władanie córki, lecz wróciła do dóbr królewskich, niewiadomo, dosyć że podczas lustracyi kaszt, kamień. Humieckiego w 1616 r. posesorem tych dóbr był Stanisław Lanckoroński z Brzezia, w wda po­dolski, za ustąpieniem prawa na osobę swoją przez JP. Potocką, wwdzinę bracławską. W czasie wojen kozackich P. uległ zupełnemu zniszczeniu. Lustracya z 1662 r. podaje: posesorom dzierżawy Marcin Zamoyski, podstoli lwowski, pułkownik JKM. Mieszkańców jest 12, żadnego podatku nie dają, gdyż niedawno na słobodę zoszli się. Wsi dzierżawy: Holiaszyn (Oleszyn), Leśniów albo Hlesnów, Maćkowce, Wolica, Zarzecza; w nich żadnego niema pod­danego, a zatem stawy i młyny puste, bo się zostać dla iacursiej i najazdów opryszkowskich w domach swoich nie mogą. Żeby jednak successu temporum per incuriam aliquam w dobra dziedziczne obrócone niebyły, gdyż najwięk­szy jest dowód dobrom królewskim kwarty płacenie, tedy in vim supromi Rpublic. dominii naznaczamy, aby od przyszłej lustracyi ot ad feliciora tempora, na każdy rok dzierżawca wniósł do skarbu Rzpltej na Świątki do Rawy, pod winami w prawie opisanemi: kwarty starej fl. 5, nowej fl. 5 . Lustra­cya z 1765 r. tak stan dóbr opisuje: Proskirów nad stawem na Bohu leżący, pła­ci czynsz z podorożczyzną, sierpowe, stawszczyznę, kotłowe, dziesięcinę pszczelną, ocz­kowe od pni, arendę itp. ogółem złp. 20,363 gr. 6. Znajdują się cechy: kuśnierski z kra­wieckim, tkacki z szewskim i kowalski z be­dnarskim. Starostwo w dzierżawie Zamoy­skiej, wwdziny lubelskiej, lasów niema, prócz zapustów brzozowych i chaszczy; łanowego nie płaci, tylko podymne na wojsko; dochód wynosi 30,732 złp. 14 gr.. Stanisław Au­gust w przywileju 22 grud. 1775 r. ,,mając wzgląd na zubożałe przez nieszczęśliwe oko­liczności miasteczko”, nadał nowe jarmarki na Nowy rok i św. Annę podług kalend, russ., każdy z nich przez 2 tygodnie trwać mające. Taryfa 1776 r. wykazuje 366 dm., opłacają­cych podymne, lustracya zaś 1789 r. podaje, iż Proskirów ma 184 dra. żydowskich, mieszczan pociężnych 96, chałupników i piechotnych 126; dochód z miasta wynosi 24,138, a ogólny ze starostwa 54,023 złp. 14 gr. Do ststwa należały wsie: Hreczana, Szaraweczka, Maćkowce, Zarzecze, Oleszyn, Iwankowce i Leśniów. Znajdowało się ono w dzierżawie Konstancyi z Czartoryskich Zamoyskiej, ordy­nata woj. W czasie tej lustracyi magistrat po­dał następującą skargę: „w zadosyć uczynieniu uniwersałom, dostawienie uczniów do szkoły głównej lekarskiej zalecającym, gdy miastecz­ko Podole czyli Bućniowce do wspólnego ko­sztu wraz z Proskurowem wyznaczone, po kil­kakrotnych zgłoszeniach naszych żadnego nie uczyniło przychylenia, my kosztem naszym do złp. 400 na oporządzenie i inne potrzeby wynoszącym, jako też i na najętą podwodę złp. 126 zapłaciwszy, ucznia Wojciecha Plackowskiego do Krakowa 1786 r. odesłali, i na

[s. 55]

edukacyę tegoż przez lat trzy corocznie po złp. 120 wypłaciliśmy. A że ten uczeń w czasie teraźniejszych wakacyi, przymuszony uszczu­pleniem wiktu i dochodów, jako też przez niedojście od miasta Podola podobnegoż wypłace­nia o oddaleniu swojem obwieszczonym został, zaczyna w takowej okoliczności do JWPanów udajemy się, jak najpokorniej dopraszając się, aby połowa kosztów naszych z mta Podola wrócona nam była, nadal zaś, aby inne miasto do wspólnej naszej expensy przykładało się” (Baliński, Starożytna Polska). Na sejmie z 1764 r. Stany Rzpltej zapewniły dożywocie na ststwie proskurowskiem ordynatowi Klemen­sowi Zamoyskiemu, łącznie ze ststwem tarnawackiem i dzierżawą Wieprzowe Jezioro, w woj. bełzkiem położonemi. Po przyłączeniu Podola do Rosyi w 1796 r. w P. ustanowiono urzędy powiatowe i w tym roku nadano mu herb: w niebieskiem polu 3 strzały na krzyż ułożo­ne, średnia ostrzem ku dołowi a 2-ie ku górze. Cesarzowa Katarzyna darowała sstwo proskurowskie feldmarszałkowi Gudoniczowi, od któ­rego przeszło do jego spadkobierców Lizogubów; dziś większa część tego majątku znajduje się w obcych rękach. W 1822 r. miasto uległo pożarowi, przyczem wszystkie archiwa spło­nęły. Opis podał Orłowskij w Podoł. eparch. Wied.

Proskurowski powiatzajmuje płn.-zachodnią część gub. podolskiej; graniczy na płn. z gub. wołyńską, na zachód z Galicyą, od któ­rej oddziela go rz. Zbrucz, na wschód z pow. latyczowskim, na płd. z kamienieckim i uszyckim. Położenie wyniosłe, zwłaszcza nad Zbruczem i w płn.-zachodniej części, gdzie leży tak zwane Awratyńskie płaskowzgórze, od które­go ciągną się wzgórza w pow. proskurowskim i sąsiednich. Najwyższe wzniesienie pod m. Fulsztynem dochodzi do 1160 stóp ang. Oko­lice przylegające do Wołynia są więcej pła­skie; brzegi Smotrycza i Uszycy kamieniste. Gleba wszędzie czarna, urodzajna; grubość czarnowiemu rozmaita, od stopy do kilku ło­kci, na podłożu gliniastem. Z rzek zraszają­cych powiat najważniejszą jest Boh, zaczyna­jący się na granicy Wołynia z Awratyńskiego płaskowzgórza; źródła jego leżą około 600 stóp npm.; przepływa pod Czarnym Ostro­wem, Proskurowem i przechodzi do pow. latyczowskiego. W granicach powiatu przybiera od prawej strony Mszaniec, mający źródło na Bębnowieckim stepie, uchodzący pod Czarnym Ostrowiem, Płoska, zaczyna się pod wsią Chomińcami, płynie z zachodu ku wschodowi two­rząc 6 stawów, wpada do Bohu pod Proskuro­wem; długość jej biegu 3 mile; płynie pod Chomińcami, Czabanami, Daniukami, Wodyczkami, Maleszowcami, Maćkowcami, Szaraweczką i Hreczaną; Samiec zaczyna się około wsi Reżoliniec, przepływa obok wsi Malinicz, Ro­życznej, gdzie tworzy duży staw, następnie drugi pod Proskurowem zwany Rakowem i Dębowem jeziorem, a pod wsią Knyszkowcami, już w pow. latyczowskim, wpada do Bohu. Wołk zaczyna się na pograniczu powiatu między Szumowcami i Różyczną, przyjmuje Wołczek, zaczynający się pod wsią Wołkowcami i pod Latyczowem wpada do Bohu. Od lewej strony wpadają do Bohu: Zwonicka al. Fossa, już w pow. latyczowskim; Bożek bierze początek na granicy Wołynia pod wsią Łyczówką, pły­nie granicą powiatu od zachodu ku wschodo­wi i pod Międzybożem wpada do Bohu. Oprócz Bohu i jego dopływów przepływają powiat; Uszyca, biorąca początek w południowej części powiatu pod wsią Nową Wsią, płynie przez wieś Sokołówkę, gdzie przechodzi do pow. latyczowskiego i dalej ku Dniestrowi. Przyjmu­je w granicach powiatu Kadejoweczkę al. Usz­kę, płynącą pod Szarawką i Bednarówką. Zbrucz płynie z Wołynia granicą pow. proskurowskiego pod Tarnorudą, Satanowem, przez pow. kamieniecki ku Dniestrowi, przyj­muje strumienie: Gniłą, Szukajwodę i Olchowiec. Smotrycz bierze początek z błot około m. Fulsztyna; właściwie tworzy się z małych rzeczek Wierzchówki, Skwili, Pisi i Trościańca, które w m. Gródku, w pow. kamienieckim, łączą się tworząc rz. Smotrycz. Powiat zajmu­je 48-48 mil kw. czyłi 2345 w. kw. al. 244,372 dziesięcin, jest więc najmniejszy ze wszystkich 12 powiatów gub. podolskiej. Z ogólnej tej przestrzeni miasta zajmuują 566 dz., osady i wygony 20,492 dz., pola orne 157,925 dz., łąki 22,201 dz., lasy 22,673 dz. (ilość ta lasów zmniejszyła się obecnie do 16,755, t. j, 6’85 ogólnej przestrzeni), błota i wody 18,380 dzies. Ziemi w posiadaniu wło­ścian liczy się 112,265 dzies., w tej ilości 88,837 ornej; ziemi prywatnej i rząd. 117,633 dz. (ornej 75,156 dz.). W pow. jest 170,065 mk., w tej liczbie 89,032 męż. i 81,033 kob., wypada więc na 1 milę kw. 3,507 mk., pod względem więc gęstości zaludnienia powiat proskurowski zajmuje drugie miejsce po kamienieckim. Pod względem wyznań: 43,541 katolików (rubrycela), t. j. 25 % 19 prote­stantów, 14,070 (8 %) żydów, reszta prawo­sławnych (66%). Ze wszystkich więc powia­tów proskurowski posiada najwięcej katolików. Podług kalendarza Hurlanda w 1879/80 r. by­ło 18,507 żydów (8552 męż. i 9955 kob.). Pod względem stanów: 1734 szlachty, 1065 duchownych, 24,000 mieszczan, resztę stano­wią włościanie. Mieszkańcy trudnią się prze­ważnie rolnictwem. Ziemia, chociaż urodzajna, potrzebuje jednak nawozu. System gospodar­stwa po większej części 3 polowy, w niektórych jednak gospodarstwach wprowadzony płodozmian. Stopień urodzajności wynosi: dla

[s. 56]

oziminy od 6 do 10, dla jarzyny i owsa 8, ję­czmienia 6, hreczki 5 do 6, grochu 6, prosa 12 do 20 ziarn. Najwięcej sieją, pszenicy, której w 1881 zasiano przez większych posiadaczy 27,336 czet., przez włościan 12,707 czet., przez mieszczan 696, razem 40,739 czet. Ze­brano przez większych właśc. 109,626 czet., przez włość. 44,078, przez miesz. 2684, razem 156,388 czet. Żyta zasiano przez właścicieli 6366, przez włość. 59,482, przez mieszczan 382, razem 66,230 czet., zebrano przez właścicieli 25,464, przez włościan 193,187, przez miesz. 1528, razem 220,179 czet. Owsa zasiano przez obywateli 20,667, przez włość. 16,760, przez mieszczan 238, razem 36,671 czet., zebrano przez obywateli 86,334, przez włościan 77,118, przez mieszczan 1326, razem 164,778 czetw. Według wykazu miejscowego statystycznego komitetu z 1880 r. pow. proskurowski produkuje różnych gatunków zboża średnio do 675,000 czet., z tego na miejscowe potrzeby zużywają 460,000 czet., pozostałość wywozi się przez Wołoczyska lub Odessę za granicę. Bydła w powiecie było: u obywateli 10,694, u włościan 22,581, u innych (mieszczan) 3,735, razem 37,010 sztuk, wypada więc na 100 mk. 27’65 sztuk; wartość zaś obliczają na 557,660 rs. Koni w miastach 417, u włościan 55,626, razem 56,043, w tej liczbie 21,999 klaczy. Owiec wyższych gatunków u obywateli 8,299, zwykłych u włościan 46,610 sztuk, razem 54,909; w ogóle hodowla owiec w ostatnich czasach upadła bardzo, z przyczyny nizkich cen na wełnę, a co więcej braku wypasów odpowiednich. Świń znajduje się 33,092 sztuk. Zakłady przemysłowe w powiecie są następujące: 3 potażarnie: w Czarnym Ostrowie, w Zie­lonej i w Medwedówce, z produkcyą 2280 ru­bli, zajmują 16 ludzi, wyrabiają 1650 pudów; 2 fabryki wód gazowych w Proskurowie i w Jarmolińcach, produkują za 3,000 rubli; fabr. cukru w Czarnym Ostrowie (piasku), własność hr. z Przeździeckich Walewskiej; założona w 1849 r., przerabia do 28,000 berkowców buraków, z prod. do 20,000 pud. piasku cukrowego; 6 cegielni większych, z do­chodem do 14,000 rubli; 7 młynów krupczatnych większych, zatrud. 31 ludzi, przerab. 13,175 czet. na sumę 34,652 rubli; 3 browa­ry, z tych 2 w Proskurowie, zatrud. 6 ludzi, przerabiają do 1370 słodu i 34 pud. chmielu; 6 gorzelni: w Niemierzyńcach, Sokołówce, Korytny, Satanowie, Stawczyńcach i w Prosku­rowie, zajmują 60 ludzi, przerab. 138,839 pud. produktów krochm., wyrabiają 4,272,031 sto­pni bezwodnego spirytusu; drzewa zużywają 502 sążni, akcyzy opłacają 286,839 rubli; fabryka tytuniu w Proskurowie; 5 fabryk świec łojowych: 2 w Proskurowie, w Jarmolińcach, w Kuźminie i Fulsztynie, zatrud. 16 ludzi, prod. 10,000 rubli; garbarnia w Satanowie, pracujących 3, przerabia do 4000 sztuk skór; fabr. odlewu dzwonów we wsi Zaharowcach, zatrudnia 5 ludzi, własność włościanina Jana Ostrowskiego, przerabia do 80 pud. na sumę 1080 rubli; fabryka powozów Dorożyńskiego w Proskurowie. Według sprawozdania kijow­skiego komitetu przemysłowego z 1882 roku w pow. proskurowskim było 29 fabryk (oprócz msta Proskurowa), zatrudniających. 333 ludzi, z prod. 123,650 rubli. Co się tyczy przemysłu domowego to w Satanowie i Mikołajowie mieszkańcy szyją kożuchy, które sprzedają na okolicznych jarmarkach; w Iwankowcach wło­ścianie zajmują się tkactwem, w Matwiejkowcach wyrabiają plecionki, zastępująco dywa­ny przy łóżkach, kobiałki, podkładki do wy­cierania nóg i inne rzeczy. Za materyał uży­wają sitowia, szuwar zwanego. Handel sku­pia się przeważnie na jarmarkach, z liczby których znane są w okolicznych prowincyach: w Jarmolińcach od 15 czerwca do 1 lipca zwa­ny na św. Piotra i Pawła; średni obrót wyno­si do miliona rubli. Towar łokciowy przywo­żą z królestwa polskiego (Łódź), z Moskwy i innych miejscowości, powozy, bryczki z Austryi, tabuny koni ze stepów południowej Ros­syi.

Oprócz tego znane są także jarmarki na konie w Fulsztynie, kilka razy do roku, i w Czarnym Ostrowiu na Pokrowy (1 paździer­nika). Handlem zboża trudnią się przeważnie w Proskurowie miejscowi żydzi. Świadectw na wolną sprzedaż w 1881 r. wydano na 16,438 rubli. Z rzeczy kopalnych dobywają się nad brzegami Uszycy i Kadejoweczki (Uszki) fosforyty, szczególniej wś Borbuchy (12 w. od Jarmoliniec) posiada jedną z większych kopalni. Rocznie dobywają do 150.000 pud., które wywożą do Anglii i Niemiec. Kopalnia w sąsiedniej Bednarówoe dawała zaledwie do 30,000 pud. Skutkiem nałożenia cła wywo­zowego cena produktu na miejscu spadła o po­łowę i wiele kopalni zostało zamkniętych. Ka­mień wapienny znajduje się w Bębnówce, Li­pówce, Sokołówce i Tomaszówce. Kuźmin po­siada kamień wapienny i ciosowy na żarna i kamienie młyńskie. W Nowym Świecie wy­borny piasek do hut. Pod względom sanitar­nym, oprócz szpitali w Proskurowie, znajduje się w Czarnym Ostrowie, przy fabryce cukru, na kilka łóżek. Lekarzy praktykuje w powie­cie 3 rządowych i 9 prywatnych, dalej jest 6 aptek i skład aptecznych materyalów w P. Pod względem oświaty jest tylko szkoła dwuklasowa miejska w P. i szkółki wiejskie przy gminach. Obecnie zakładają szkółki duchowne przy cerkwiach po wsiach. W ogóle oświata stoi jeszcze na bardzo nizkim stopniu. Pod względem komunikacyi północną część powia­tu przerzyna kolej żelazna odesko-wołoczyska,

[s. 57]

ze stacyami w P. i w Czarnym Ostrowie. Trakt rządowy prowadzi z Kamieńca do Proskurowa, przez wschodnią część powiatu, ze stacyami w Jarmolińcach, Antonowcach i w P. Trakt ten na wiosnę i w jesieni jest tak błotnisty, że komunikacya prawie niemożliwa. Projektowana jest obecnie droga bita (szosę) z Proskurowa przez Jarmolińce, Dunajowce do Kamieńca. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 4 okręgi policyjne (stany): w Jarmolińcach, Czarnym Ostrowie, Satanowie i Fulsztynie; 2 okręgi pokojowe do spraw włościańskich: w Jarmolińcach i Czarnym Ostrowie; 4 rewiry sędziów pokoju: w Jarmolińcach, Czarnym Ostrowie, Satanowie i Proskurowie; 10 gmin: w Maliniczach, Fulsztynie, Szarawce, Jarmolińcach, Kużminie, Sarnowie, Tretelnikach, Czarnym Ostrowie, Juryńcach i Chodkowcach. Obejmują one 177 okręgów wiejskich (starostw); w powiecie jest 191 wsi, 6 miasteczek prywatnych i jedno rządowe, 19,533 domów. Pod względem kościelnym dzieli się powiat na 6 dekanatów prawosławnych, obejmujących 112 cerkwi. Katolicki dekanat płoskirowski, dyec. łucko-żytomierskiej, rozciąga się na powiat t. n. i obejmuje 12 parafii: P., Fulsztyn, Mikołajów, Czarny Ostrów, Jarmolińce, Satanów, Tarnoruda, Zawalijka, Kumanów, Michałkowce i Skazińce. Liczy 41,766 wiernych. Marszałkami powiatowymi szlachty byli: Gadomski, Grabianka, Orłowski, Borkowski, Przeździecki, Zaleski, Chwalibóg, Marcinkiewicz i Popławski.

Dr. M.