Malczyce

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, t. 5, Warszawa 1884, s. 959-960.

Malczyce 1.) Wielkie, rus. Malczyci, wś w pow. gródeckim, 12 kil. na płn. wsch. od Gródka, 9 kil. na płd. od sądu powiat, w Jano­wie, 4 kil. na płn. zach. od urzędu poczt., stacyi kolej, i telegr. w Mszanie koło Bartatowa. Na płn. leży Porzeaze Janowskie, na płn. wsch. Jamelnia, na wsch. Wroców i Zbyska (grupa domów należąca do Mszany), na płd. Mszana i Załuże, na zach. Strona, na płd. zach. Wielkopole. Płn. wsch. część obszaru przepływa We

[s.960]

reszyca. Wchodzi ona tutaj- z Porzecza Janow­skiego, płynie na płd. a zasilona z obu boków ponmiejszemi strugami, tworzy w całym za­kątku płd. wsch. rozległe moczary, tak zwane Ługi (281 m.), a w końcu rozlewa się w staw Malczycki. Staw ten ciągnie się wzdłuż całej granicy płd. na.przestrzeni 41/2 kil. Węższy na wsch., rozszerza się ku zach. do l/3 kil., a na krańcu zach. zwęża się znowu i przypiera do granicy Strony. Na 1 ½ kil. przed tą gra­nicą wypływa już Wereszyca ze stawu i płynie na zach. wzdłuż granicy Załuża. Od wsch. strony wpada do stawu tak zw. Stara Rzeka, płynąca z Wrocowa od płn. wsch. Zabudowa­nia wiejskie leżą na zach., tuż nad stawem, im dalej ku wsch. tem bardziej oddalają się od stawu i ciągną się szeregiem na płn. wsch. ku Wereszycy. Płn. zach. część wyżej wzniesio­na ma szczyt Średni horb 311 m. wys. Własn. więk. ma roli or. 221, łąk i ogr. 460, pastw. 36, lasu 72 mr.; własn. mniej, roli or. 1030, łąk i ogr. 524, past. 310 mr. W r. 1880 było 1544 mk. w gm., 40 na obsz. dwor. (obrz. gr.- katol,, 45 rzym.-kat.). Par. rzym.-kat. w Powitnie, gr.-kat. w miejscu, dek. gródecki, archidyec. lwowska. Do parafii należy Załuże. We Wsi jest cerkiew pod wez. św. Dymitra. W r. 1407 odstąpił Władysław Jagiełło Waśkowi Moszence (albo z Moszenki) w M. spust rzeki 4 całą przestrzeń w skutek tego spustu lab nalewów rzeki zatapianą, wymawiając so­bie tylko tyle, aby Waśko w królewszczyźnie Zalesie swym kosztem staw wybrał i zapuścił. (Stadnicki, Ziemia Lwowska w XIV i XV w. w Bibl. Warsz. 1863, t. III, str. 61; A. G. Z. III, 158; Archiwum Bernardyńskie C. t. 333, akr. 222 i T. t. 16, str. 19). Pierwszy ten przywilej, oznaczający także granicę stawu malczyckiego, powiada wyraźnie, iż linia gra­niczna poczynać się będzie od łąk rzeczonego Waśka aż do Izbisk, a stamtąd extremo mericae Wrocowsciensis usque ad prata dicta Pomienne et Wrocowskie, et etiam ad ejus prata Porzeczki nuncupata. A nie zapominajmy, że Wąsko Moszenko był Rusinem i że pierwotny przywilej nadawczy do niego w języku ruskim był wystosowany. Jeżeli mimo to nazwy miej­scowości są przeważnie polskie, dowodzi to, że M. wtedy już oddawna Małopolaninami po wielkiej części były zaludnione. (Stadnicki 1. c. str. 47). Później i już przed r. 1428 daro­wał król zapewne rzeczonemu Moszence całą wieś M., w której tenże już w pomienionym roku jako dziedzic kościół parafialny wybu­dował i wyposażył. Po śmierci Waśka Mo­szenki poszły M. kilkakrotnie w podziały mię­dzy jego potomków. W r. 1442 rozkazuje Władysław Warneńczyk Piotrowi Odrowiążowi ze Sprowy, wojew. lwowskiemu i staroście generalnemu ruskiemu, aby arcybiskupstwu lwowskiemu przywrócił jez. malczyckie, na­dane arcybiskupowi przez Władysława Ja­giełłę, a zabrane nieprawnie przez zmarłego Piotrowego brata Rafała. (A. G. Z. II, 117); w r. 1443 widzimy właścicielami jednej połowy M. Hryćka i Jerzego, drugiej połowy Fiedorka i Waśka Moszonczyców. W r. 1447 prze­noszą Fiedorko i Fiedko, właściciele M., tę wieś na prawo niemieckie, poruczają powtórne jej osiedlenie na tem prawie Jakóbowi i Stani­sławowi de Zołecz Orzechowskim i nadają im w tej wsi wójtostwo dziedziczne (A. G. Z. II, 127). Nazwy kmieciów miejscowości i powin­ności w tym dokumencie są polskie. W roku 1451 Jan Gołąbek z Zimnej wody sędzia, i Sciborz z Wiszni podsędek, ziemscy lwowscy, poświadczają dział dóbr, który stanął między Fiedorkiem i synowcem jego Fiedkiem, dziedzicamf z Malczyc (A. G. Z. II, 135). W r.1455 Scibor z Wiszni sędzia i Jan z Wysokie­go podsędek, ziemscy lwowscy, poświadczają, że Fiedorko z M. część swoją tej wsi i wójto­stwo w niej położone sprzedał na wieczystą własność Grzegorzowi z Sanoka, arcyb. lwow­skiemu (ib. II, 142). W r. 1569 stwierdza Zy­gmunt August, że wieś M. należy do kapituły lwowskiej obrz. łac. i każe ją wprowadzić tak­że w posiadanie stawu w M. (tamże; O. t. 41 str. 737). D 27 paźdz. 1759 r. umarła w M. Konstancya z Czartoryskich Poniatowska, ma­tka Stan. Augusta. Wyrabiano tu w XVIII w. piwo.