Hucuły

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, pod red. F. Sulimirskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1882, s. 202-203.

Hucuły, ostatni ród góralski na północnej zboczy wschodniego skrzydła Karpat. „Ob­szar, który zajęli H., jest bardzo rozległy, pisze Winc. Pol, a ród ten nabiera tem większego znaczenia, że osiadł na pograniczu dzierżaw, słowiańskich. Tu bowiem na wschód, skrzydle Karpat stykają się już siedziby Dako-Rumunów z dzierżawami słowiańskiemi, a kiedy gdzieindziej na pograniczach zacierają się ro­dowe cechy dwóch oddzielnych szczepów, lub tworząc mieszaninę nową wydają pokurczów, występuje w Hucułach z całą wybitnością je­szcze niezatarty typ słowiański, który w mia­rę natury górskiej w dzielny on i śmiały oh odrzyna się rysach. Siła plemienna tego rodu jest wielką i zaród dzielności w nim leży, skoro na pograniczu, w zetknięciu się z innym zupełnie szczepem, utrzymał się przez wieki, a nawet przez grzbiet gór alpejskich się przedarł i je­szcze na obszarze Suczawy siedziby swoje śród obcego szczepu rozłożył. H. są tem na pogra­niczu siedzib słowiańskich, w krainie karpa­ckiej, czem w innym czasie i pod wpływem in­nych okoliczności była kozaczyzna na Zaporożu, czem po dziś dzień jeszcze są Czarnohorcy na pograniczu południowej Słowiańszczyzny, tylko, że się tu ten ród nie wzniósł do potęgi oddzielnego politycznego życia. Pod względem odgraniczenia, nie przechodzą siedziby Hucułów na zachodzie puszczy Czarnego-Lasu, a na płn. i wsch. nie przechodzą Rozgórza. Jedna część

[s. 203]

przeto tego rodu osiadła góry Pokucia, a dru­ga przerzuciła się. nawet na Bukowinę górzy­stą. Najwyższym punktem na obszarze posad huculskich jest Czarnohora, ztąd też nazywają siebie niekiedy z dumą Czarnohorcami, labo i nazwisko Hucuła mają za zaszczytne; o ile Bojki nie są lubieni na przyległym obszarze równej Rusi i Bukowiny, o tyle lubionym prze­ciwnie jest Hucuł i w pieśniach ludu odgrywa on podobną Kozakowi rolę. Wsie, które osie­dli, są następujące: Zełena, Pasieczna, Bytków, Pniowie, Nadworna, Strymba, Łojowa, Delatyn, Łub., Zarzecze, Dora, Mikuliczyn, Jamne, Worochta, Jabłonica, Białe Osławy, Czarne Osławy, Czarny Potok, Berezów wyższy, Berezów niższy, Tekucza, Bania Śwtrska, Jabłonów, Utoropy, Akroszory, Kosmacz, Brustury, Szeszory, Prokurowa, Pistyń, Rzyczka, Jawo­rów, Sokołówka, Babin, Kossów, Monastersko, Moskalówka, Horod, Żabie, Krzyworównia, Jasionów górny, Krasnoiła, Hołowy, Tereskula, Hryniawa, Jabłonica, Dołhopole, Polanki, Stebne, Perechresne, Berwinkowa, Uścieryki, Białoberezka, Chorojowa, Roztoki, Rożen wiel­ki, Tjudjów, Rożen mały, Szypot, Izwor, Seletyn, Baltyn, Nesepitul, Ulma, Ruska, Ropoczeł, Płoska, Stroniec, Putyla, Szypot; Bursekuj, Dychtyniec, Mareniczeny, Ujść, Putyla, Spertyniec, Jabłonica, Koniatyn, Spytki, Stebne, Dołhopól, Pietroszeny, Rostocze, Meżybród, Zacharecz.” Pierwszą wiadomość o Hucułach znajdujemy u Hacquet’a w jego „Neueste phy­sikalisch-politische Reisen in 1791 bis 1793 die Karpaten IV”. Th.” W literaturze pol­skiej znachodzimy nazwę Hucułów po raz pier­wszy w r. 1821 w „Bibliotece polskiej” na r. 1821 t. 1, a potem u Gołębiowskiego w dziele „Lud polski” itd… 1830, str. 13 i nasi Dalsze praco wychodziły w następującym porządku Huculi w Rozmait. z r. 1834 str. 23. „Nad- Prucie” przez Wójcickiego w Kwartalniku na­uk. Kraków 1835 t. II „Huculove itd.pana Wagilewicza w Czasopiśmie czeskiego muzeum, Praka 1838 i 39. „Hucuły” obraz z wizerun­kiem kolorowanym, p. Wójcickiego w Starych gawę. i obra. t. II str. 119 -168. Warszawa 1840. „Dobosz” obraz historyczny z podań i pieśni ludu p. Wójcickiego, tamże t. III, str. 1 – 60. „Reisen im Inneren v. Russland u. Polen, v. Kohl, III Th. 1841 str. 7 i nasi „Hucuły” w Przyjacielu ludu z r. 1841 Nr. 27 do 31″, w Bibliotece Ossolińskich zr. 1847 t. I str. 664. „Górale, Hucuły” p. Milewskiego, ob. „Pamiątki hist. krajowe”. Warszawa 1848 str. 13 do 30. „Pokucie” p. Aug. Bielowskiego, ob. Czas, dodatek miesięczny 1857 t. VI str. 653 do 734. „Hucuły” p. Wójcickiego w Tyg.illustr. 1861 t. III str. 232 (z ryciną). „Hucuły, szkic etnograficzny” Lwowianin 1861 str. 46 do 57. „Dobosz” tamże, str. 57. „Rys historyczny o Hucułach” p. Sofrona Witwiokiego, z mapą geogr. Lwów, 1863. ,,Die Huculen. ein Gebirgsvolsk im Osten d. oesterr. Monarchie” von Rudolf Tom ple. Peat, 1866 (str. 12). ,.Bilder aus Galizien” v. Ternie zawierają w II rozdz. „Urbor die Bewohner der Karpaten (Der Gorale, Der Hucule). „Ruskoje naselenie po wostocznom skłonu Karpat (Hucuty, Bojki i Łemki) p. Popowa. Moskwa 1867, „Jakij krim inszych obchid wesilnyj „Kniahyń huculskich”. Prawda 1868, str. 21. „Deszczo z tradycyi huculskoj” p. Witwickiego. Prawda 1869 Nr. 7 i 8. „Huculi, szkie etnograficzny p. Wład. Zawadzkiego”, Kłosy 1872 t. XV i 1873 i XVII (z rycinami Młodnickiego). „Hucuły w lesie” z drzeworytem, ob. Wieniec, pismo czasowe illustr. rok I, t. I, str. 120. Warszawa 1872. „Hucuły p. Witwickiego”. Pam. Tow. tatrz. I, 1876 str. 73. „Zwyczaje, przesądy i zabobony Hucułów” p. Witwickiego, tamże (z ryciną) 1877 str. 76. „O koniu huculskim” p. Gregorowicza, tamże 1879 str. 88. „Deszczo pro Hucułów”. Prawda 1879 str. 40 i 110. „Słowa i spiwanki z Huculszczyzny”, tamże 1879 str. 52, 175, 238 i 296. „Wspomnienia Czarnohory p, Turkawskiego”. Warszawa 1880. „Wystawa etnograficzna Pokucia w Kołomyi p. Turkawskiego”. Kraków 1880. „Słownik wyrazów huculskich”. Pam. Tow. tatrz. 1880 str. 26. „Przewodnik dla zwiedzających Czarnogórę” p. Gregorowicza. Lwów 1881. „Hucułowie” p. Siarczyńskiego, ob. Rkp. w Bibl. Ossol. Nr. 1828 str. 421 fotografie typów ludowych wydał w r. 1880 fotograf Dutkiewicz w Kołomyi.

F. &. Lu. Dz