Antonów

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1, pod red. F. Sulimirskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1880, s. 43.

Antonów, wś, pow. skwirski nad rz. Berezianką, wpadającą do rz. Rośki. Położony na drodze z m. Wołodarki do m. Skwiry, od tego ostatniego miasta odległy o 9 w., od Kożanek, st. dr. ż. kijowsko-brzeskiej o 34 w. Zbudo­wany na miejscu starożytnej osady greckiej Rozwołoża, która jeszcze w 1592 r. należała do biało-cerkiewskiego starostwa, jak się po­kazuje z zażalenia podanego przez starostę ks. Janusza Ostrogskiego i podstarostę ks. Kurcewicza-Bułyki na Krzysztofa Kosińskiego he­tmana kozackiego o zbrojny napad na toż Rozwołoże (Archiw. jugo—zap. Rusi t. I str. 32). Osada ta została zburzona w połowie XYII w. przez Tatarów (Pełny zbiór ruskich latopisców t. 1, str. 137). Pozostałe szczątki w uroczy­sku Starosięle tuż przy Antonowie, gdzie wysokie wały, okrążają blizko 50 dzies. i dalej rozsypane gruzy; miało tu być 7 monasterów i 9 cerkwi („Przegląd mogił” Fundukleja, str. 48) A. był pierwej miasteczkiem, co się poka­zuje z prezenty danej parochowi Zacharyaszowi Naumowiczowi w 1729 r. przez ks. Wiśniowieckiego, ówczesnego właściciela A. i z wizy­ty tetyowskiego dekanatu za r. 1741. Były tu jarmarki, które ustały dopiero w r. 1790 i A. zaczęto nazywać wioską. W r. 1729 na­leżał do ks. Wiśniowieckiego, w 1765 r. do Katarzyny z Zamojskich Mniszkowej, która darowała tutejszej cerkwi chutor i 7 dzies. ornej ziemi; w 1771 został kupiony przez Mi­chała Podhorskiego, do wnuka którego należy obecnie. Mieszk. 2115, z tych katolików 32, ży­dów 24 i prawosł. 2059. Cerkiew parafialna zbudowana w 1741 r. (Wizyty tetyowskiego dekanatu za 1741 r.). Kaplica katolicka muro­wana zbudowana 1848 r., parafii Wołodarka. Koło cerkwi krzyż kamienny, bardzo staroży­tny, z napisem greckim, prawie zupełnie za­tartym, prócz kilku liter; ma on stać podług le­gendy nad grobem jakiejś greckiej księżniczki; 2 takież krzyże na uroczysku Starosiele. Prócz tego zasługuje na uwagę jar o 1 ½ w. odległy od wsi, zwany Kustownia. (kostnica), w którym znajdują bardzo dużo kości ludzkich. Ziemi 4142 dz. pierwszorzędnego czarnoziemu; lasu jednak bardzo mało. Zarząd gminny w miejscu, zarząd polic, w m. Skwirze.

K. P.