Annopol

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1, pod red. F. Sulimirskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1880, s. 39-40.

Annopol, 1) A. mko, pow. ostrogski, od Ostroga na wschód o 30 w. położony (przez A. przechodzi dawna dr. pocztowa do Żytomierza), od Korca 28 w., od Sławuty 16 w., od rzeki spławnej Horynia 26 w., od szosy brzesko-kijowskiej 15 w. Miasteczko rozrzucone na pła­szczyźnie nad niewielkim stawem, uformowa­nym z dwóch rzeczek: Soroki i Czołomina. wy­pływających z lasu Kurasza, Ma 13 jarmarków w ciągu roku. Mko zabudowane w czworobok, rynek dosyć obszerny, na którym stoi ze 30 murowanych sklepów, zabudowanych w klam­rę, pod jednym dachem, i kilkadziesiąt drewnianych straganów. Pierwotnie ta osada nazwana była Glinniki, dziś zaś wieś tego na­zwiska na połud., za stawem, oddzielona od m. A. groblą i jest przedmieściem m. A., z folwar. dziedzica i cerkwią murowaną. Gdzie dziś jest miasteczko, był drewniany kościółek z klaszto­rem, także drewnianym, niegdyś ks. karmelitów. Podług działa książąt Ostrogskich Janusza i Aleksandra r. 1602 dopełnionego, wieś Glin­niki przeszła na własność ks. Aleks. Ostrogskiego,

[s. 40]

wojewody wołyńskiego, później prawem spadku przeszła do ks. Jabłonowskich.. Anto­ni Jabłonowski po śmierci pierwszej swej żony pojął Annę Czaplicównę i od jej imienia prze­zwał Glinniki A., uzyskał 1761 r. przywilej na miasteczko i jarmarki, wybudował olbrzymi pałac, który obecnie w części tylko istnieje, założył przy nim ogromny park, upiększył go podług dawnego stylu szerokiemi ulicami i kamiennemi posągami. Syn zaś jego Antoni Ja­błonowski, wojewoda poznański, fundował na przedmieściu Glinniki, po za stawem, murowaną unicką cerkiew, jako też wzniósł mury para­fialnego kościoła, które dotąd stoją nieukończone. Obecnie A. należy do ks. Leona Czetwertyńskiego. Gdy 1821 w. Ostrogu pogorzał monastyr (po-jezuicki), gdzie miał rezydencyą biskup wołyński, Stefan Romanowski, i seminaryum duchowne prawosławne, tenże biskup przeniósł swoją rezydencyą wraz z konsystorzem i seminaryum do pałacu annopolskiego i w sali pałacowej urządził swą cerkiew domową. Jego następca Ambroży przeniósł się do gub. msta Żytomierza wraz z konsystorzem i seminaryum. Od A. ku pułnocy są mogiliska w dosyć zna­cznej liczbie, tatarskie, albo z wojen kozackich. Tu na polach annopolskich w r. 1820 naczelny wódz wojska polskiego i korpusu litewskiego, cesarzewicz W. Ks. Konstanty miał rewią korpusu litewskiego. W A. jest biuro komi­sarza stanu policyjnego, zarząd gminny i sąd gminny. Jest tu drewniana synagoga żydow­ska i fabryka prostego sukna. Żydzi, bardzo liczni, przeważnie trudnią się handlem a wło­ścianie uprawą roli; ziemia nieszczególna, grunt więcej żytni niż pszenny, wieśniaczki zaś tru­dnią się przędzą lnu, konopi i wełny, z których na własne potrzeby tkają płótna i proste sukna. Mko liczy wszystkich, wyznań do 2,000 dusz. Tutejszy kośc. paraf. Św. Ducha, 1752 wznie­siony, pogorzał, i nabożeństwo odbywa się w kaplicy cmentarnej. Paraf. kat. A. dekan. ostrogskiego liczy wiernych 1264. Jest tu w A. szkoła parafialna, do której uczęszczają i dzieci wieśniaków. Z. Róż. 2.) A., dobra książąt Radziwiłłów, pow. miński, gub. mińska, nad rzeką Ptyczą, gm. Samochwałowice, w 3-m okręgu sądowym, w 2-m stanie policyjnym, o 25 w.od Mińska. Do początku wieku 18-go to miejsce zwało się Kropicą i należało do zamo­żnej rodziny Chaleckich. Wieś w pobliżu A. do dziś dnia zwie się Kropicą. Anna Chalecka w pierwszej połowie XVIII stulecia poślubiona Albrechtowi Radziwiłłowi wniosłam w posagu Kropicę, więc odtąd przezwano rezydencją i dobra A. Przemieszkało tu pięć pokoleń te­go nazwiska, a obecnie A. zostaje w dożywotniem władaniu księżnej Joanny z domu Szafnagel, wdowy po Aleksandrze Radziwille. Pro­wadzi się tu wzorowe gospodarstwo. Włoś­cianie dóbr A. oddawna odznaczają się dobrobytem a nawet względną oświatą. Po odseparowaniu ziemi włościańs., pozostało we władaniu dworu przeszło 6,000 morgów pól, sianożęci i lasu. Ziemia wszędzie urodzajna,. Na uwagę w A. zasługuje odwieczny, niewiadomo przez kogo zbudowany, podobno z modrzewia, kościół. Tu w sklepach znajdują się groby Radziwiłłów linii annopolskiej. Parafia liczy 4000 dusz obojej płci. W dniu Bożego Ciała zwyczaj uświęcił tu kiermasz; wtedy się zbiera mnóstwo ludu i drobny targ się odbywa, choć zabawa najbardziej znęca tu zamożny gmin. W pałacu jest nieco pamiątek narodowych i Radziwiłłowskich, nieco dokumentów, sporo ksiąg i obrazów domu Radziwiłłów, tudzież niektóre dzieła sztuki, a wszystko to przechowuje się ze znajomością rzeczy. 3.) A., folw., pow. słucki, własność Grotusa od r. 1834.

Al. Jel.