Dorobek cywilizacyjny II Rzeczpospolitej na Wołyniu

Wołyń w momencie, gdy znalazł się w II Rzeczpospolitej należał do najbardziej zacofanych, zapóźnionych cywilizacyjnie i zniszczonych przez wojnę dzielnic kraju. Władze RP starały się nadrabiać dystans, jaki dzielił Wołyń od reszty kraju, osiągając w tym spore sukcesy.

Miarą dorobku Rzeczypospolitej na Wołyniu są m.in. dane określające wartość majątku trwałego ciał samorządowych województwa. W momencie przejmowania majątku w latach 1921-23 wynosiła 22,6 mln zł, to w 1929 r. szacowano ją na 33,3 mln zł, zaś w 1938 r. osiągnęła już poziom 70 mln zł.

Pierwsze dziesięciolecie, w którym koncentrowano się przede wszystkim na odbudowie zniszczeń wojennych, odrabianie zapóźnień cywilizacyjnych nie przedstawiało się imponująco. Do maja 1929 r. wybudowanych zostało 75,7 km dróg o utwardzonej nawierzchni, 113 szkół powiatowych, trzy szpitale, dziesięć gmachów użyteczności publicznej, zaczęto brukowanie ulic w miastach i przystąpiono do budowy linii kolejowej, łączącej Łuck przez Stojanów ze Lwowem.

W 1929 r. wołyński front inwestycyjny znacznie się rozszerzył. Przystąpiono do budowy następnego połączenia kolejowego Wołynia z Galicją z Kowla przez Włodzimierz do Sokala. Zaczęto brukować drogi łączące Dubno z Brodami, Krzemieniec z Wisniowcem, Uściług z Włodzimierzem i Łuckiem. Kryzys gospodarczy spowodował jednak zahamowanie inwestycji. Na dużą skalę wznowiono je w 1935 r. W ich wyniku Wołyń zamienił się w gigantyczny plac budowy. Do 1938 r. w samym tylko powiecie dubieńskim zabudowano pięćdziesiąt nowych szkół. Rozpoczęto prace nad uruchomieniem nowych linii kolejowych łączących Włodzimierz z Łuckiem i Łuck z Dubnem. Przystąpiono do planowania nowych kanałów na terenie Polesia Wołyńskiego, mających wraz ze starymi utworzyć drogę wodną łączącą rzeki Wołynia z basenem Morza Bałtyckiego. W 1939 r. w Łucku przystąpiono do wznoszenia sześciu budynków, które miały być oddane do użytku w 1940 r. W 1938 r. przystąpiono do rozbudowy szpitala w Sarnach, kontynuowano też budowy szpitali w Łucku, Dubnie i Równem.

Sporo uwagi władze województwa wołyńskiego poświęcały też elektryfikacji. W 1932 r. zużycie energii elektrycznej na Wołyniu wynosiło około 3 mln kwh, a w 1938 r. ilość ta uległa podwojeniu. Wybuch wojny uniemożliwił zrealizowanie budowy okręgowej sieci energetycznej, zasilanej przez trzy elektrownie.

Rozwinęła się też na Wołyniu prywatna komunikacja autobusowa. W 1938 r. było już 14 firm, które obsługiwały linie o długości 1492 km. II Rzeczpospolita zdobyła się na ogromny wysiłek, by objąć jak najwięcej dzieci obowiązkiem szkolnym. O ile w 1924 r. do szkół powszechnych uczęszczało 86 243 dzieci, to w 1938 r. już 300 000. Obowiązek szkolny realizowało już 73,3 proc. dzieci.

W okresie II Rzeczpospolitej rozwinęło się też na Wołyniu znacząco szkolnictwo średnie. Powstało nie znane wcześniej na Wołyniu szkolnictwo zawodowe, dysponujące 35 zakładami (w tym 28 przemysłowych i rzemieślniczych).

Duma wołyńskiego systemu oświatowego było odrodzone na podstawie osobistej decyzji Józefa Piłsudskiego Liceum Krzemienieckie, które nawiązało do wspaniałych edukacyjnych tradycji, stając się jedną z najlepszych tego typu szkół w Polsce. W ramach Liceum działało m.in. Seminarium Nauczycielskie, Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego, Średnia Szkoła Rolnicza, Niższa Szkoła Rzemieślniczo- Przemysłowa. Liceum prowadziło też szeroka działalność edukacyjno-kulturalną w terenie , tworząc uniwersytety ludowe i biblioteki publiczne.

W okresie II Rzeczpospolitej Wołyń przestał być tez pustynią kulturalną. W Łucku powstały w 1929 r. dwa teatry: “Ukraiński” i “Miejski” im. Juliusza Słowackiego. Ten drugi miał własny zespół aktorski i dawał rocznie kilkanaście premier, występując także w innych miastach Wołynia. Dynamicznie rozwinęła się też sztuka filmowa. W 1938 r. istniały na Wołyniu 34 sale projekcyjne i 19 wędrownych kinematografów. Powstało też na Wołyniu sporo tytułów prasowych m.in. “Dziennik Wołyński”, “Przegląd Wołyński”, “Głos Wołyński”, “Życie Wołynia”, “Ziemia Wołyńska” i inne.

Marek A. Koprowski

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply