Premier Węgier Viktor Orbán, a także szef jego kancelarii, nazywany “drugą osobą w państwie”, wyrazili uznanie dla przedwojennych przywódców politycznych Węgier, w tym najważniejszego z nich – regenta Miklósa Horthy’ego.

Premier Orbán wziął udział w otwarciu domu przedwojennego ministra edukacji Kuno Klebelsberga, która to rezydencja została poddana renowacji.  Klebelsberg był ministrem w latach 1922-1931, za czasów premierostwa hrabiego Istvána Bethlena. Jego współczesny następca docenił przedwojennych mężów stanu w przemówieniu przygotowanym specjalnie na tę okazję.

“Druga i trzecia dekada XX wieku stanowiły poważne wyzwania w węgierskiej historii. Była to przegrana w wojnie światowej, 133 dni Czerwonego Terroru, Traktat z Trianon, jeśli nie zmiażdżyły nas pod stopami historii, to stało się tak dzięki garstce wyjątkowych mężów stanu, regentowi Miklósowi Horthy’emu, premierowi  Istvánowi Bethlenowi i ministrowi Kuno Klebelsbergowi. Bez regenta nie byłoby premiera. A bez premiera nie byłoby ministra. Ten fakt nie może być poddawany w wątpliwość, bez względu na smutny udział Węgier w drugiej wojnie światowej” – słowa przemówienia Orbána cytuje portal Visegrad Post.

O tym, że ciepłe słowa pod adresem przedwojennego przywódcy Węgier nie były żadnym przypadkiem świadczy fakt, że już dzień później w podobnym tonem wypowiedział się szef kancelarii premiera, uznawany za “prawą rękę” Orbána, Jánosa Lázár. Określił on Miklósa Horthy’ego jako “wielkiego węgierskiego patriotę”.

Miklós Horthy był w czasie pierwszej wojny światowej dowódcą okrętu floty Cesarstwa Austro-Węgier, na czele którego odniósł sukcesy w walkach z flotą włoską i brytyjską, a w ostatnim roku wojny przejął dowodzenia nad całą Cesarsko-Królewską Flotą Wojenną. Po upadku monarchii Habsburgów i  przechwyceniu władzy przez komunistów w wkwietniu 1919 roku, Horthy zorganizował Armię Narodową na terytoriach kontrolowanych przez Ententę i wkroczył do Budapesztu 16 listopada 1919 r., z którego wycofały się wcześniej okupacyjne wojska rumuńskie.

Horthy doprowadził w 1920 r. do restauracji Królestwa Węgier, w którym objął funkcję głowy państwa jako regent. W 1921 roku nie dopuścił do zbrojnego przejęcia władzy w Budapeszcie przez Karol Habsburga i powrotu dynastii habsburskiej na tron. Ustabilizował sytuację w państwie z pomocą najdłużej rządzącego w międzywojennych Węgrzech premiera Istvána Bethlena (1921-1931). W państwie sprawował najwyższą władzę autorytarną w sposób podobny do Józefa Piłsudskiego.

W polityce zagranicznej Horthy dążył do zniwelowania rozbioru terytorium Królestwa, do jakiego zwycięskie mocarstwa zachodnie doprowadziły Traktatem z Trianon. Na jego mocy Węgry utraciły dwie trzecie swojego terytorium i ludności. Poza nowymi granicami Węgier pozostawiono wówczas 3,5 miliona Madziarów. Rewizjonistyczne cele skłoniły ostatecznie Horthy’ego do sojuszu z Niemcami i Włochami, z pomocą których, Węgrzy odzyskali zresztą część ziem straconych na rzecz Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii. Jednocześnie rządzone przez Horthy’ego Węgry zdecydowanie odmówiły hitlerowcom udziału w ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. Węgry przyjęły około 150 tysięcy żołnierzy i cywilnych polskich uchodźców. Węgierskie władze nie przeszkadzały w przepływie żołnierzy Wojska Polskiego na zachód.

Jednak sojusz oznaczał także konieczność wzięcia udziału węgierskich żołnierzy w kampanii Hitlera w Związku Radzieckim. Doprowadził on do wielkich strat w czasie walk z sowiecką kontrofensywą pod Stalingradem, w trakcie której rozbita została węgierska 2 Armia (straty do 85% stanu osobowego).

Wkrótce potem Horthy podjął tajne rokowania z aliantami na temat wyprowadzenia Węgier z wojny po stronie Niemiec. Informacja o nich dotarł do Belina. W marcu 1944 Niemcy wprowadzili swoje oddziały na terytorium Węgier. Horthy podjął jednak bezpośrednie negocjacje ze Związkiem Radzieckim. Po obwieszczeniu 15 października 1944, że chce zakończenia udziału Węgier w wojnie został obalony przez doborowe oddziały niemieckie, a następnie internowany w Bawarii. Do końca roku 1945 więziony przez Amerykanów, po wojnie uciekł przed komunistami do Portugalii. Tam zmarł w 1957 r. W 1993, zgodnie z jego testamentem, prochy Horthy’ego zostały sprowadzone do ojczyzny i pochowane w mauzoleum w mieście Kenderes.

Po upadku komunizmu elity węgierskie sprzeciwiały się gloryfikacji Horthy’ego. Dotyczy to także rządzącego obecnie, centroprawicowego Fideszu. Jeszcze w 2015 roku Orbán odciął się od pomysłu postawienia regentowi pomnika. Wyrazów uznania Horthy’emu nie żałowali natomiast silni na Węgrzech nacjonaliści z Jobbiku. Komentujący niedawne przemówienie Orbána Visegrad Post rozważa, czy ta zmiana w jego polityce historycznej nie jest kolejnym środkiem walki z narodowcami i próbą przejmowania ich elektoratu. Zapowiadało ją już odsłonięcie 20 maja bieżącego roku pomnika dawnego przywódcy w rządzonej przez Fidesz wsi Perkáta. W 2013 roku popiersie Horthego odsłonięto w bramie świątyni kalwińskiej na budapeszteńskim Placu Wolności. Wywołało to liczne protesty socjalistów i liberałów, mimo że umiarkowane w ocenie Horthyego są nawet radykalne organizacje żydowskie jak Liga Przeciw Zniesławieniu (ADL). które przyznają, że za czasów jego rządów Niemcy nie mogli przeprowadzić zagłady Żydów na Węgrzech.

visegradpost.com/kresy.pl