“Cat” znów pisze

Czytając “Kropki nad i” i “Dziś i jutro” nie sposób oprzeć się wrażeniu, że książki te są niesłychanie aktualne. Gdyby zmarły w 1966 r. “Cat” wstał z grobu, to komentując dzisiejszą rzeczywistość nie musiałby pisać nowych.

Nakładem krakowskiego Towarzystwa Autorów i Wydawców „UNIVERSITAS” ukazał się pierwszy tom pism wybranych Stanisława Cat-Mackiewicza zawierający dwie jego prace, po raz pierwszy wydane w Wilnie nakładem kierowanego przez niego „Słowa”. Są to: ”Kropki nad i”, które ukazały się w 1927 r. oraz „Dziś i jutro”, opublikowane dwa lata później. Całość zamyka szkic Jana Sadkiewicza zatytułowany „Historia pewnej koncepcji”, który znakomicie dopełnia całą publikację. Jego autor zrobił w nim coś w rodzaju wykładu z myśli politycznej „Cata”, którą ten zaprezentował w dwóch wymienionych broszurach, składających się na książkę.

W „Kropkach nad i” Mackiewicz po raz pierwszy wyłożył swój program polityki polskiej. W „Dziś i jutro” tylko go rozszerzył. Wyraził w nim przekonanie, że Niemcy i Rosja idące razem to klęska Polski. Niemcy i Rosja pokłócone to wzmocnienie Polski. Znaczenie, stanowisko, dola i niedola Polski jest związana ze stosunkiem Niemiec do Rosji i Rosji do Niemiec. Każdy z czytelników książki na własny rachunek będzie musiał odpowiedzieć, czy diagnoza „Cata” z lat dwudziestych minionego wieku straciła na aktualności i zwietrzała, czy też wciąż powinna stanowić zasadniczą część paradygmatu współczesnej polskiej polityki zagranicznej. Kto zacznie czytać obie pozycje „Cata”, ten z pewnością będzie nimi zafascynowany. Obie są błyskotliwe, krwiste, zdradzają wielki talent publicystyczny, a przede wszystkim zmysł analityczny „Cata”. Czytając jego enuncjacje aż trudno uwierzyć, ze pisząc je miał on niespełna 30 lat. Z ich lektury można odnieść wielorakie korzyści. Może zarówno prześledzić ewolucje poglądów politycznych Mackiewicza, jak i sposób myślenia polskich elit w okresie międzywojennym. W szkicach Mackiewicza, z poglądami którego można oczywiście się nie zgadzać, czytelnik znajdzie przede wszystkim obraz II Rzeczpospolitej. Dowie się z nich m.in. o błędach w polityce kresowej, psychologii litewskiego narodu, kwestii żydowskiej, białoruskiej, stosunku do marszałka Józefa Piłsudskiego, o idei Polski od morza do morza, orientacji austro-polskiej i rosyjsko-polskiej, ukraińskiej partii UNDO itp. Szereg jego myśli, zwłaszcza kresowych, nie zestarzało się zupełnie. Oto niektóre z nich: „Litwa może być antypolskim pieńkiem o decydującym znaczeniu”; „Odebrać Polsce Wilno”- to żądanie zaborcze stało się dziś właściwą treścią patriotyzmu litewskiego”. Gdyby polscy politycy częściej sięgali po Mackiewicza, to w polityce litewskiej, a także białoruskiej nie popełniliby tylu błędów.

Czytając „Kropki nad i” i „Dziś i jutro” nie sposób oprzeć się wrażeniu, że książki te są niesłychanie aktualne. Gdyby zmarły w 1966 r. „Cat” wstał z grobu, to komentując dzisiejszą rzeczywistość nie musiałby pisać nowych. Przynajmniej część szkiców tylko by zmodyfikował. Błędy popełniane przez sukcesorów przedwojennych kierunków politycznych, zwłaszcza piłsudczyków, są takie same.

Podkreślić trzeba, że Jan Sadkiewicz przygotowujący całą rzecz, wywiązał się z zadania znakomicie. Opatrzył teksty „Cata” nie tylko niezbędnymi przypisami, ale i indeksem nazwisk, nie wspominając o szkicu poświęconym jego myśli politycznej. Uwspółcześnił tylko pisownię i ortografię. Podkreślenia w tekście są oryginalne. „Cat” czyniąc je nie przypuszczał zapewne, że dzięki nim zwróci współczesnemu czytelnikowi uwagę na te fragmenty tekstu, które są ważne i dziś, wymagając pochylenia i refleksji. Cała rzecz mogła się ukazać dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i dziedzictwa Narodowego. Wśród patronów medialnych publikacji jest też portal KRESY.PL.

Marek A. Koprowski

Stanisław Cat Mackiewicz, Kropka nad i , Dziś i jutro.Seria Stanisław Cat Mackiewicz, Pisma wybrane, wybór i opracowanie Jan Sadkiewicz, Universitas, Kraków 2012, s. 285, c. 34 zł.

W ramach “Pism wybranych” krakowskie Universitas wyda następujące pozycje Stanisława Mackiewicza:

1. Kropki nad i. Dziś i jutro.
   
2. Myśl w obcęgach. Studia nad psychologią społeczeństwa sowietów
   
3. Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r.
   
4. O jedenastej – powiada aktor – sztuka jest skończona. Polityka Józefa Becka.
   
5. Lata nadziei: 17 września 1939 r. – 5 lipca 1945 r.
   
6. Był bal.
   
7. Europa in flagranti.
   
8. Herezje i prawdy.
   
9. Dom Radziwiłłów.
   
10. Zielone oczy.
    
11. Stanisław August.

Do tej pory ukazały się tomy pierwszy i drugi, w najbliższych dniach będzie mieć miejsce premiera tomów trzeciego i czwartego. Całość można zamawiać w subskrypcji:

[link=http://www.universitas.com.pl/aktualnosci/85]