Zygmunt August zatwierdza Unię Lubelską 4 lipca 1569 roku

Lublin na sejmie, 4 lipca 1579 r.
Zygmunt August król polski i wielki książę litewski zatwierdza unię Korony z W. Księstwem litewskim, zawartą na sejmie lubelskim przez panów rady i posłów ziemskich koronnych i litewskich.

W imię pańskie amen. Ku wiecznej tej rzeczy pamięci. Godzi się, aby to wszytko, co się kolwiek przez nas w rzeczach wielkich i ważnych stanowi i co wiecznymi czasy trwać ma, ku pożytku zwłaszcza i zadzierżeniu w całości i w jedności państw naszych tak opatrzyło i obwarowało pismem, jakoby o tym wątpliwość żadna nigdy nie była. A tak my Zygmunt August z Bożej łaski kroi polski, wielki ksiądz litewski i ktemu ziem krakowskiej, sandomirskiej, siradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, kijowskiej, ruskiej, wołyńskiej, pruskiej, mazowieckiej, podlaskiej, chełmieńskiej, elbińskiej, pomorskiej, żmodzkiej, inflandzkiej pan i dziedzic

1. oznajmujemy wszytkim wobec i każdemu z osobna, komu to wiedzieć należy, tak teraźniejszego, jako potym będącego wieku ludziom’, iż przyjechawszy tu znowu panowie rady, posłowie ziemscy i inne stany wszytkie Wielkiego Księstwa litewskiego, tak duchowne jako świeckie, na ten sjem spoiny lubelski przez nas obiema narodom, polskiemu i litewskiemu, ku utwierdzeniu i wykonaniu tak uniej, jako artykułów do niej należących na dzień dwudziestego trzeciego księżyca grudnia roku przeszłego ty­siącznego pięćsetnego sześćdziesiątegoosmego złożony i do tych czasów jednostajnie dzierżany i kontynuowany, tedy przypatrzywszy się dobrze pospołu i z pany radami, posły ziemskimi i innymi stany koronnymi i litewskimi temu wszytkiemu, co się kolwiek około tej uniej, tak za czasu przodkow naszych, krolow polskich, jako też już i pod szczęśliwym panowaniem naszym z obu stron między tym obojem narodem działo i sprawowało, a mianowicie przypatrzywszy się w tej mierze tak przywilejom wszytkim starym, a zwłaszcza więc przywilejowi króla Aleksandra, stryja naszego, jako i wykładowi a deklaracjej naszej, tak na warszawskim, jako i tu na tym lubelskim sejmie uczynionej i przywilejem tu na tym sejmie około uniej stanom koronnym przez nas danym utwierdzonej, obaczając, iż na tym wszytkim, cokolwiek się w tych przylejach i deklaracjach zamyka, obojemu narodowi niemało należy, przodkiem te przy­wileje wszytki i deklaracją naszę dobrowolnie z obu stron przyjęli i onę całymi, mocnymi a w niczym nienaruszonymi na wieczne czasy być przyznali. Potym artykuły z tych przywilejów i deklaracjej w osobliwe spisy swoje spoinę, które tu między sobą na tym lubelskim sejmie spisali i pieczęciami swojemi z obu stron zapieczętowali, wszytko zaraz zamykając wpisali, z dokładem tylko niektórych rzeczy potrzebnych i do tej uniej należących. Umacniając to i utwierdzając czciami i przysięgami swymiza się i za potomki swe, cokolwiek w tych tam spisiech ich spolnych włożono i wyra­żono jest, jako rzeczy do zjednoczenia a do spolnej brackiej miłości należące, tak jako o tym listy spolnych spisów ich z obojej strony w tej mierze dane szerzej omawiają. Ktorego ich spolnego zwolenia w spolnych spisiech opisanego ty są własne artykuły.

2. Naprzód, iż aczkolwiek beły stare spisy przyjacielstwa, sprzymierzenia, pomno­żenie i lepszy sposob Rzeczypospolitej, tak Korony Polskiej, jako i Wielkiego Księstwa litewskiego czyniąceetc., wszakoż iż się nieco w nich widzi być rożnego od dobrego i szczerego braterstwa dufania, przeto dla mocniejszego spojenia wspólnej i wzajemnejmiłości braterskiej i w wiecznej obronie obudwu państw społecznej, niewątpliwej wiary braterskiej czasy wiecznemi ku chwale Bożej, Jego Królewskiej Mci, z wiecznem podzię­kowaniem godnej sławie i tychże obudwu nazacniejszych, polskiego i litewskiego, narodow i też ku roszerzeniu niezamierzonej i wiecznej czci, ozdobie, okrasie, zmocnieniu, uczciwości, zacności i majestatu spolnego wiecznemu roszerzeniu one stare sprzymie­rzenia ponowili i umiarkowali w tym wszytkim, jako niżej opisano.

3. Iż już Krolestwo polskie i Wielkie Księstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna ale jedna spoina Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodow w jeden lud zniosła i spoiła.

4. A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden kroi spoiny rozkazował, który spolnemi głosy od Polakow i od Litwy obran, a miejsce obierania w Polsce, a potym na Krolestwo polskie pomazan i koronowan w Krakowie będzie. Któremu obieraniu wedla przywileju Aleksandrowego niebytność której strony przekazać niema, abowiem powinne et ex debito rady i wszytkiestany Korony polskiej i Wielkiego Księstwa litewskiego wzywane być mają.

5. Obieranie i podnoszenie wielkiego księdza litewskiego, które przedtym osobno bywało w Litwie, aby już tak ustało, żeby i znak żaden albo podobieństwo na potym nie było, z ktoregoby się okazowało albo znaczyło podnoszenie albo inauguracja wiel­kiego księdza litewskiego. A iż tytuł Wielkiego Księstwa litewskiego i urzędy zostawają, tedy przy obieraniu i koronacjej ma być obwołan zaraz królem polskim i tenże wielkim księdzem litewskim, ruskim, pruskim, mazowieckim, żmodzkim, kijowskim, wo­łyńskim, podlaskim, inflanckim.

6. Successio Jego Królewskiej Mci naturalis et haereditaria, jeśliby Jego Królew­skiej Mci i komukolwiek z przyczyny jakiejkolwiek w Księstwie litewskim służyła, nie ma już wiecznemi czasy przeszkadzać tego społku i zjednoczenia obojga narodow i obie raniu spolnego jednego pana, której Jego Królewska Mć Koronie wiecznemi czasy od­stąpił, nie wątpiąc w tym i to też sobie warując, żebyśmy ani samej osoby Jego Krolewskiej Mci, ani potomstwa własnego, jeśliby Jego Królewskiej Mci które Pan Bog dać raczył, nie zgołocili, ale żeby potciwe a stanowi jego przystojne od Rzeczypospolitej opatrzenie miało, jeśliby na krolestwo nie było wzięte, a wszakoż nie czyniąc żadnej dismembracjej koronnej, o czym w deklaracjej Jego Królewski Mci i w recesie sejmu walnego warszawskiegodostateczniej jest opisano i obwarowano.

7. A przy koronacjej nowego króla mają być przez króla koronowanego poprzysiężone i zaraz konfirmowane na jednym liście i jednemi słowy na wieczne czasy prawa, przywileje i wolności poddanych wszytkich obojga narodow i państw tak złą­czonych.

8. Sejmy i rady ten oboj naród rna zawżdy mieć spoinę koronne pod królem pol­skim, panem swym, i zasiadać tak panowie między pany osobami swymi, jako posło­wie między posły, i radzić o spolnych potrzebach tak na sejmie, jako i bez sejmu, w Polsce i w Litwie.

9. Też aby jedna strona drugiej była radą i pomocą, aby Jego Królewska Mć prawa, przywileje, tak wszem ziemiam i narodom, tak Korony Polskiej, jako Wielkiego Księstwa litewskiego i ziem do nich należących, wszelakim pismem nadane przywi­leje i prawa od wszech przodkow Jego Królewskiej Mci i od Jego Królewskiej Mci sa­mego, z dawnych czasów i od poczęcia uniej wszem wobec i każdemu z osobna jakim­kolwiek sposobem nadane, i wolności, dostojeństwa, prerogatywy, urzędy wszytki obojga narodu całe i nieporuszone zachował, wszytkie prawa, sądy, wysady, stany książęce i familje szlacheckie przerzeczonych narodow, uchwały sądowne zdawna do tego czasu za­chowane każdemu stanu mocnie i nieporuszenie.

10. Przysięgi rad, dygnitarzow, urzędników, starost narodu litewskiego i przedniejszych domow ludzi, ktorzyby je czynić mieli, przy mocy zostać mają, jakośmy też i sami siebie spoinie, tak przywilejmi, jako spolnem spisaniem na sejmie warszawskim spolnym zostawili tym wykładem, iż na potym wszytki takowe przysięgi krolowi koronowa­nemu i Koronie Polskiej czynione być mają, także około przysiąg trzymania spisków po­spolitych zachować się ma i statecznie sobie trzymać wedle przywileju Aleksandrowego.

11. Też we wszytkich przeciwnościach spoiną mocą my obojego narodu prełaci, rady, barones i wszytkiestany pomagać sobie mamy wszytkiemi siłami i możnościami, jako spolnej radzie pożytecznie i potrzebnie będzie się zdało, szczęśliwe i przeciwne rzeczy za spoinę rozumiejąc i wiernie sobie pomagając. Foedera aut pacta albo zmowy i przymierza z postronnemi narody wedle spolnej zgody warszawskiej na potym żadne czynione ani stanowione, żadni też posłowie w rzeczach ważnych do obcych stron posyłani być nie mają, jedno za wiadomością i radą spoiną obudwu narodow, a przy­mierza albo stanowienia z którymkolwiek narodem przed tym uczynione, ktoreby były szkodliwe której stronie, dzierżane być nie mają.

12. Moneta tak w Polsce, jako i w Litwie, ma być za spoiną radą uniformis et aequalis in pondere et grano et numero peciarum et inscriptione monetae, co ku skut­kowi przywieść Jego Królewska Mć jest powinien i potomkowie Jego Królewskiej Mci będą powinni.

13. Cła, myta wszytkie w Polsce i w Litwie, ziemskie i wodne, jakimkolwiek imieniem nazwane, tak królewskie, jako szlacheckie, duchowne i miesckie, Jego Kró­lewska Mć znosić raczy, iżby już exnunc żadnego cła nie brano na potym wiecznych czasów od duchownych, od świeckich ludzi szlacheckiego stanu i od ich poddanych od rzeczy ktorychkolwiek własnej roboty i wychowania, nie zakrywając myt kupieckich ani się zmawiając z kupcy ku szkodzie i zatajeniu ceł zdawna zwykłych królewskich, tak w Polsce, jako w Litwie.

14. Statuta i ustawy wszytkie, jakiekolwiek i z którejkolwiek przyczyny przeciw narodowi polskiemu w Litwie ustawione i uchwalone około nabywania i dzierżenia imie­nia w Litwie Polakowi, jakokolwiekby go kto dostał i dostawał, chocia po żenie albo z wysługi albo za kupnem, darownym obyczajem, zamianą i którymkolwiek nabyciem wedla zwyczaju i prawa pospolitego, te wszytkie statuta aby żadnej mocy nie miały jako prawu, sprawiedliwości i też spolnej braterskiej miłości i uniej a zjednoczeniu spolnemu przeciwne, ale aby wolno zawżdy było tak Polakowi w Litwie, jako Litwinowi w Polsce, każdym słusznym obyczajem dostawać imienia i dzierżeć je wedle prawa, w którym leży ono imienie.

15. A co się tycze inszych artykułów przywileju Aleksandra króla, które jeszcze nie są na warszawskim sejmie deklaracją króla Jego Mci ani spoiną zgodą deklarowane, ale na ten teraźniejszy spoiny lubelski z warszawskiego sejmu odkładem spolnym za­wisły, ty wszytki, jako są w przywilejach i spisaniu spolnym, a ostatecznie w Aleksandrowym przywileju i tu w Lublinie od króla Jego Mci poprzod w tej sprawie uniej danem opisane, w mocy zupełnej na czasy wieczne zostawać mają, a wszakże ku obja­śnieniu lepszemu to przykładając, iż przy tytule Wielkie Księstwo litewskie i dosto­jeństwach i urzędziech wszytkichi zacności stanów wedle opisania przywileju króla Aleksandra cale a nienaruszenie zostać ma, gdyż to zjednoczenia i społeczności tej roz­targnienia i rozdziału nie czyni.

16. Sejmów innych żadnych osobnych stanom koronnym i litewskim od tego czasu kroi Jego Mć składać nie będzie, jedno zawżdy spoinę sejmy temu obojemu narodowi jako ciału jednemu w Polsce składać będzie, gdzie się Jego Królewskiej Mci i radom koronnym i litewskim nasłuszniej zdać będzie.

17. Dygnitarstw i urzędów, jeśli które wakują albo wakować w Wielkim Księstwie litewskim na potym będą, kroi Jego Mć nie ma dać nikomu, ażby pirwej Jego Królewskiej Mci i potomkom jego, krolom polskim koronowanym, i temu nierozdzielnemu ciału, Koronie Polskiej, przysięgę uczynił.

18. Opatrujemy też dostatecznie i warujemy stany i osoby Wielkiego Księstwa li­tewskiego, aby egzekucja ich samych i potomkow ich nietylko wedle statutu Ale­ksandra króla, ale ani wedla żadnych przywilejów, listów, konstytucjej i uchwał sejmo­wych w Koronie polskiej uczynionych, danych i uchwalonych jakichkolwiek przeszłych około dóbr stołu Jego Królewskiej Mci w Wielkim Księstwie litewskim, od wszech przodkow i od Jego Królewskiej Mci samego od zaczęcia uniej w Wielkim Księstwie litewskim komużkolwiek rozdanych, żadnego stanu, nie doległa, ale wszytkie prawa_,przywileje, od wszech przodkow Jego Królewskiej Mci i Jego Królewskiej Mci samego od zaczęcia uniej Wielkiemu Księstwu litewskiemu i narodom litewskim, ruskim, żmodzkim i innym narodom i obywatelom Wielkiego Księstwa litewskiego i też ziemiam, powiatom, familjam i osobam do tych czasów dane cale, zupełne i niwczym nienaru­szone zostały, także wieczności, feuda albo lenna, frymarki, zamiany, dożywocia, za­stawy wszelakie na sejmie i bez sejmów uczynione wedlekażdego przywileju wiecznemi czasy dzierżane być mają, nie przywodząc ich w żadną wątpliwość którymkolwiek obyczajem i wykładem. Także też nadanie na dygnitarstwa, urzędy, które zdawna i wła­śnie na nie należały, zastawy i summy wszelakie w zupełnem prawie swym zosta­wione być mają, nie będąc powinni żadnej części dochodow zwykłych swych, jakim­kolwiek obyczajem nazwanych, gdzieindziej i na co innego nad teraźniejsze dzierżenie i przywileje albo listy swe do tego czasu odzierżane okrom pożytku swego obracać. A ktoby z przodkow swych, nie mając listów, co grontow i każdej possessjej jakimkolwiek imieniem nazwanych trzymał, pożywał, takowy tę takową swoję własność i bez listów, jako i za listy, ma wiecznie trzymać wedla statutu litewskiego starego i nowego i zwyczajów dawnych. Jakoż panowie rady i wszytki stany i posłowie wszytkich ziem tym teraźniejszym postanowieniem zamykają sobie i potomkom swym moc stanowienia i wznawiania jakimkolwiek kształtem, takież wspominania i wszelakiego wynalazku wzniesienia egzekucjej na wysługi i insze majętności przeszłe. A iż już od tego czasu rozdawanie dobr stołu w Wielkim Księstwie litewskim ustać ma, wszakoż imiona, ktorebykolwiek z domow książęcych i szlacheckich i pańskich ku stołowi Jego Kró­lewskiej Mci potym przypadać będą, te takowe imiona Jego Królewska Mć wedla wolej i łaski swej królewskiej rozdawać ma, tak polskiego, jako i litewskiego szlacheckiego narodu ludziem, aby się tym służba ziemska wojenna nie zmniejszała. Takież w rekuperacjej od nieprzyjaciela moskiewskiego zamków, imion possessjej i dobr wszelakich będzie powinien Jego Królewska Mć tym wracać, czyje to ojczyzny i possessje przedtym były przed osięgnieniem od nieprzyjaciela. A jeśliby na to miejsce dano komu co, to się do stołu króla Jego Mci wracać będzie.

19. Co wszytko tak, jako jest wyżej opisano, między sobą uczyniwszy, posta­nowiwszy i spoinie zezwoliwszy, prosili nas pilnie, abyśmy ku temu wszytkiemuzwierzchność też naszę pańską i authoritatem królewską przydać raczyli, a to wszytkojako zwierzchni i jeden obudwu narodow pan utwierdzieli. A tak my, przychylając się przodkiem do powinności naszej a przytym ku prośbie i żądaniu ich zgodliwemu, bacząc być rzecz słuszną i obojemu narodowi wiecznymi czasy potrzebną i po­żyteczną, z zwierzchności naszej królewskiej tym listem naszym na wieczne czasy utwierdzamy, umacniamy, konfirmujemy i approbujemy to wszytko, na co jedno się zgodzili i co jedno w te takowe osobne listy swe spolnego spisania za pieczęciami swymi wpisali.

Ku lepszemu świadectwu rzeczy wyżej opisanych ten list rękąśmy swa pod­pisali i pieczęć naszę zawiesić rozkazali. Dan w Lublinie na walnem spolnem sej­mie koronnym czwartego dnia miesiąca lipca roku Pańskiego tysiącznego pięćsetnego sześćdziesiątego dziewiątego, krolowania naszego roku czterdziestego. Przybytności rad naszych koronnych obudwu narodow i obojego stanu, tak duchownego, jako i świeckiego, a na imię najwielebnieszego ojca w Chrystusie księdza Jakuba Uchańskiego arcybiskupa gnieźnieńskiego, legati nati et Regni Poloniae primatis, Filipa Padniewskiego krakowskiego, Stanisława Karnkowskiego kujawskiego, Adama Ko­narskiego z Kobylina poznańskiego, Piotra Myszkowskiego płockiego, Wiktorzyna Wirzbickiego łuckiego, Jerzego Pietzkowicza źmodzkiego, Wojciecha Starozrzebskiego chełm­skiego biskupów, a ktemu wielmożnych, urodzonych i wielebnych Sebestjana Mie­leckiego kasztelana krakowskiego i brzeskiego starosty, Stanisława Myszkowskiego z Mirowa krakowskiego i starosty krakowskiego i ratyńskiego, . Piotra Zborowskiego sandomirskiego i stobnickiego starosty, Hreora Aleksandrowicza Chodkiewicza kaszte­lana Wilińskiego, hetmana najwyszego Wielkiego Księstwa litewskiego, grodzińskiego i mohilowskiego starosty, Stefana Zbaraskiego trockiego, Olbrachta Łaskiego siradzkiego, Ostafieja Wolowicza kasztelana trockiego, Wielkiego Księstwa litewskiego pod­kanclerzego brzesckiego i kobryńskiego starosty, Jana Sirakowskiego łęczyckiego i przedeckiego starosty, Jana Jeronimowicza Chodkiewicza grabie na Szkłowie i Bychowie, starosty źmodzkiego, marszałka najwyszego Wielkiego Księstwa litewskiego, administratora i hetmana ziemie inflanckiej, kowieńskiego, płotelskiego i telszowskiego starosty Jana z Służewa brzeskiego i konińskiego, międzyrzeckiego starosty, Bazylego Konstantynowicza książęcia Ostroskiego kijowskiego i włodymirskiego sta­rosty, Jana Krotoskiego inowłocławskiego, Bazylego Tyszkowicza smoleńskiego, starosty mińskiego, Jana Fierleja z Dąbrowice lubelskiego, marszałka najwyszego koron­nego i starosty rohatyńskiego, Andrzeja Dembowskiego bełskiego i rubieszowskiego starosty, Pawła Iwanowicza Sapihanowogrodzkiego, Arnolfa Uchańskieg płockiego i wyszogrodzkiego starosty, Mikołaja Kiszki z Ciechanowca podlaskiego i sta­rosty drohickiego, Jerzego Wasilowicza Tyszkowicza brzescieńskiego i starosty wolkowy­skiego, Fabjana Czerny malborskiego i starosty staragardzkiego, Romana Sanguszkowicza bracławskiego, Wielkiego Księstwa litewskiego hetmana polnego, Achacego Czerny pomorskiego i starosty gniewskiego, Gabrjela Iwanowicza Hornostaja miń­skiego i starosty kamienieckiego wojewod, Stanisława Sobka z Sulejowa sandomirskiego, podskarbiego koronnego i starosty tyszowieckiego i małogosckiego, Andrzeja Dembowskiego siradzkiego i łęczyckiego starosty, Adama Drzewickiego inowłocławskiego i starosty gostyńskiego, Stanisława Herborta z Fulsztyna lwowskiego i sta­rosty samborskiego i drohobyckiego, Stanisława Słupeckiego lubelskiego, Andrzeja gra­bie z Tęczyna bełskiego, Grzegorza Wołowicza nowogrodzkiego i starosty słonimskiego, Anselma Gostomskiego płockiego i? starosty rawskiego, Zygmunta Wolskiego czer­skiego i starosty warszawskiego, Adama Kosińskiego podlaskiego, Chrystofa My­szkowskiego rawskiego, Jana Mikołajowicza Haika brześcieńskiego i starosty trabskiego, Jana Kostki z Stemberka gdańskiego, ziem pruskich podskarbiego i starosty puckiego i czczewskiego, Mikołaja Talwosza mińskiego i starosty dynemborskiego, Hieronima Ossolińskiego sandeckiego, Mikołaja Firleja z Dąbrowice wiślickiego, Jana Tarła z Szczekarzowic radomskiego i starosty pilznieńskiego i łomaskiego, Mikołaja Ligęzy z Bobrku zawichojskiego i starosty bieckiego i żydaczowskiego, Wojciecha Przyjemskiego lęckiego, Jana Sienieńskiego z Sienna żarnowskiego, Jana Chrystoporskiego wieluńskiego, Jana Sienieńskiego z Gołogor halickiego, Jana Herburta z Fulsztyna sanoc­kiego, Stanisława Kryskiego raciąskiego i starosty dobrzyńskiego, kasztelanów, Wa­lentego Dembieńskiego z Dembian kanclerza, Franciszka Krasińskiego z Krasnego pro­boszcza płockiego, podkanclerzego Korony polskiej, Stanisława Bażegoz Błozwie mar­szałka dwornego Korony polskiej i starosty śniatyńskiego, Mikołaja Chrystofa Radziwiła książęcia na Ołyce i Nieświeżu, marszałka dwornego Wielkiego Księstwa litew­skiego, Mikołaja Naruszewicza podskarbiego ziemskiego Wielkiego Księstwa litewskiego, Stanisława Ossowskiego kantora gnieźnieńskiego i referendarza dwornego, Jana Borukowskiego proboszcza łęczyckiego i kanonika krakowskiego i warszawskiego, Szy­mona Ługowskiego proboszcza miechowskiego, Stanisława Krasińskiego scholastyka gnieź­nieńskiego, Mikołaja Łaskiego krajczego koronnego i starosty malborskiego i krasno­stawskiego, Jana Kiszki krajczego Wielkiego Księstwa litewskiego, Macieja Zalińskiego podkomorzego naszego i starosty jasienieckiego, mścisławskiego i żyzmurskiego, Łukasza Lęckiego łożniczego naszego, Jana Parysa i inszych wielu sekretarzow, dygni­tarzowi urzędników i dworzanow naszych, wiernych nam miłych. Dan przez ręce wielebnego księdza Franciszka Krasińskiego proboszcza płockiego, ardziakona warszaw­skiego, podkanclerzego koronnego, wiernego nam miłego.

Sigismundus Augustus rex subscripsit.