Gojcieniszki

Zachował się tu cenny renesansowy dwór obronny zwany też zameczkiem, wybudowany w 1613 r. wg własnego projektu przez pochodzącego z Niderlandów Piotra Nonharta. Miejscowe dobra należały później, kolejno, do Chreptowiczów, Korffów, Sztretterów, Puttkamerów i Osten-Sackenów. W latach 20-tych XIX w. w majątku bywał wraz z przyjaciółmi Adam Mickiewicz, bowiem córka ówczesnych właścicieli, Weronika Osten-Sacken, była przyjaciółką jego ukochanej Maryli, wówczas już hrabiny Puttkamerowej. Warto dodać, że według jednej z teorii, to właśnie Gojcieniszki zostały przez poetę uwiecznione w “Panu Tadeuszu” jako Soplicowo, jako że topografia miejscowości zgadza się ze szczegółami opisanymi w poemacie. Gojcieniski zameczek mógł być odpowiednikiem zamku Horeszków, zaś soplicowskiemu dworowi odpowiadał niezachowany drewniany dwór, który w czasach Mickiewicza znajdował się na terenie majątku. Od ok. 1830 r. do 1939 r. właścicielami majątku i zameczku byli Rymszowie. Gojcieniski dwór obronny mieści obecnie szpital dla nerwowo chorych. Zespół nowych budynków w pobliżu dworu, otoczony wysokim ogrodzeniem, mieści oddział szpitala przeznaczony dla chorych psychicznie przestępców, będący jedyną tego typu placówką na Białorusi. Kilka lat temu, kosztem białouskiego Ministerstwa Zdrowia, zameczek w Gojcieniszkach został starannie wyremontowany. Dwór jest budowlą piętrową, na planie prostokąta, z czterema okrągłymi niskimi wieżami w narożach, w których znajdują się niewielkie okienka-strzelnice. Ściany mają grubość ok. 1,5 m. W części centralnej od frontu występuje wydatny trójkondygnacyjny ryzalit, z niskim arkadowym portykiem, dobudowanym na początku XX w., nad którym znajduje się taras wsparty na dwóch masywnych słupach. Do elewacji ogrodowej w l. 70-tych XX w. dobudowano nowe murowane skrzydło. Pod budynkiem znajdują się sklepione piwnice ze studnią. Zachowały się także fragmenty parku z dwoma stawami rozdzielonymi groblą oraz pozostałości ziemnych umocnień obronnych. Zachowało się także kilka budynków gospodarczych z XIX – 1 poł. XX w. O kilkaset metrów na wschód od dworu, w kępie drzew znajdują się ruiny kaplicy kalwińskiej, wybudowanej w 1613 r. (wg innych danych – w 1633 r.), fundacji córki ówczesnego właściciela miejscowego majątku Zuzanny Nonhart. Zachowała się część zachodniej ściany kaplicy z potężnymi szkarpami oraz fragmenty ściany pólnocnej.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski