Statuty Litewskie

Spisane w języku ruskim kolejne trzy modyfikacje miejscowego prawa, pochodzące z 1529, 1566 i 1588 r. Ich treść odbijała szybkie tempo zmian ustrojowych Litwy w XVI w. Najpełniejszy wymiar miał III Statut Litewski, który czerpiąc ze starych statutów dostosowywał jego artykuły do ówczesnej nauki prawa. O jego jakości najlepiej świadczy fakt, że obowiązywał on na Litwie i na ziemiach ruskich włączonych do Korony aż do 1840r., pełniąc de facto rolę ustawy zasadniczej. Stanowi on wybitny pomnik prawa litewskiego. Przewyższa on niewątpliwie “Sudiebniki moskiewskie” z lat 1497,1550, 1649, ale także wiele kodeksów zachodnioeuropejskich. Składał się on z 14 rozdziałów i 488 artykułów. Wywarł on duży wpływ na prace kodyfikacyjne w Rosji, szczególnie na “Sobornoje ułożenie” z 1649r.

Autorzy wszystkich trzech statutów opierali się zwyczajowym, a także stanowionym głównie litewskich oraz polskich przywilejach i konstytucjach. Dostrzec w nich można także wpływy “Ruskiej Prawdy”, a także prawa rzymskiego. III Statut Litewski, zachowujący w pełni odrębność systemu prawnego Litwy od Korony przyjmował jednocześnie szereg rozwiązań prawnych w niej obowiązujących, m.in. w kwestii wprowadzenia kary śmierci za mężobójstwo. III Statut przewidywał wyłączność terytorialną jego obowiązywania nawet w stosunku do cudzoziemców. Przewidywał również posiłkowe stosowanie “inszych praw chrześcijańskich”, co interpretowano jako możność posługiwania się prawem rzymskim jako prawem powszechnym narodów chrześcijańskich.

Statut umacniał odrębność Wielkiego Księstwa w sferze prawnej, ale nie zrywał unii, choć niektórzy jego autorzy niewątpliwie przejawiali takie tendencje. Ustawodawcy litewscy pod wpływem Korony musieli tak jak wcześniej zaznaczono, umieścić w nim niektóre polskie konstytucje o fundamentalnym znaczeniu, w tym “Konfederację Warszawską” z 1573r., choć posłowie Wielkiego Księstwa nie brali udziału w jej uchwaleniu przez Sejm. Do statutu został dołączony akt Unii Lubelskiej precyzujący zasady konfederacji między obydwoma państwami. Przypominał on m.in. , że król Polski posiada rzeczywisty tytuł wielkiego księcia litewskiego.

Statut cieszył się dużym uznaniem w Koronie. Wydawano go wielokrotnie w języku polski. Stosowano go posiłkowo przez sądy. Wykorzystano go też przy próbach kodyfikacji prawa przez Sejm Czteroletni.

Marek A. Koprowski

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply