Rzeczyca

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, t. 10, Warszawa 1889, s. 138-139.

Rzeczyca, rus. Riczycia, wś, pow. rawski, 30 klm. na płn.-wschód od Rawy Ruskiej, 13 klm. od Uhnowa (urz. pocz.). Wś leży na płn. granicy powiatu, przypiera od zach. i płn. do powiatu tomaszowskiego, na wschód sąsiadu­je z Ulhówkiem a na płd. z Dyniskami. Środ­kiem wsi płynie Rzeczyca al. Ścisła, Szałynoki, lewy dopływ Sołokii, od zach. z króle­stwa polskiego na wsch., a potem na płd.- wsch. do Ulhówka. Wody z krawędzi płd. zbiera pot. Korytnioki, prawy dopł. Rzeczy­cy. Zabudowania wiejskie leżą na lew. brze­gu Rzeczycy (232 mt.). Nad Rzeczycą .stoi młyn. Na płn. wznosi się „Klina góra” (240 mt.). Część wsi zachodnia zwie się „Hubinkiem”; inne części: „Kąty” (Kut), grupa do­mów „Majdan”, część wsi „Rynek” i „Tamta strona”. Do obsz. dwor. należy fol. „Brzezi­na” i gajówka „Dębina”. Własn. więk. ma roli or. 753, łąk i ogr. 276, pastw. 50, lasu 377 mr.; wł. mn. roli orn. 2138, łąk i ogr. 297, pastw. 313 mr. W r. 1880 było 250 dm., 1392 mk. w gminie; 10 dm., 145 mk. na obsz. dwor.; 121 obrz. rz.-kat., 1295 gr.-kat., 121 wyzn. izrael.; 1343 Rusinów, 80 Polaków, 114 Niemców. Par. rz.-kat. w Uhnowie, gr.- kat. w miejscu, dek. uhnowski. We wsi jest cerkiew i szk. etat. dwuklasowa. Jest tu także gorzelnia. Za czasów Rzpltej należała wś do dóbr koronnych i tworzyła wraz z Hubienicami (zapewne dzisiejszy przysiółek Hubinek), Źurawcem, Lubyczą, Hutą, Hutą Lubycką i Babińcem starostwo rzeczyckie (w pow. bełzkiem). W lustracyi z r. 1765 (Rkp. Ossol. Nr 2835, str. 75 nn.) czytamy: „Wieś Rz. z Hubinkiem. W tej wsi jest łan wybraniecki, na którym siedzą Jędruch i Jacenty sołtysi, Teodor Kluczkowski, Iwan Zienków, Piotr Wolski, Iwan Hrycajów, Iwan Dacków, Kunach Błażko i Iwan Krawiec reproduxerunt przywilej Augusta III z d. 26 maja 1755 r. dany, wolnego warzenia piwa i gorzałki na własną potrzebę, ryb łowienia, bez miarki we młynie mielenia wolnego pastwiska, według dawniejszych przywilejów Jana Kazimierza pozwalający. Przychylając się do prawa A.1676 zakazującego nad 4 sołtysów na łanie zostawać, tudzież wyrażonego przywileju uczciwych Jędrucha i Jacentego sołtysów, Teodora Kluczkowskiego, Iwana Zienkowego uprzywilejowanych, przy łanie, wolnościach prawami i przywilejami opisanych zachowujemy i płacenie łanowego corocznie po zł, 100 zaczynając od raty marcowej przy kwarcie dwoma ratami po zł. 50 naznaczamy. A zaś nad opis prawa zostających Piotra Wolskie­go, syna niegdy Fedka Wolskiego, tudzież bez żadnego prawa zostających Iwana Hrycajowa, Iwana Dacka, Kunacha Błażka i Iwa­na Krawca w posesyą Rzeczyckiego ststy po­dajemy, których tak do ustąpienia z gruntów jako też i przeniesienia chałup na grunta gromadzkie adigere ma. A którzyby po tej lustracyi zasiewać ważyli się grunta wybrańców uprzywilejowanych i uznanych, nasienie i dni robocze jako posłusznych przepadać ma, ale wybrańoom ad praesens uznanym z wszel­kimi zasiewami jako też i budynki in casu nieprzeniesienia na grunta gromadzkie, do­stać się mają. Ciż sołtysi intulerunt querelam o dawanie miarek we młynie, trunków w a­rendzie starościńskiej brać pod grzywnami, na szarwarki i inne powinności pociągania, exe-

[s. 139]

kucyi do nich wyłania, półtorej ćwierci pola odebrania, natomiast ćwierci tylko jednej nadania łąk do dóbr dziedzicznych odpadnienie i przywłaszczenie. Przeto zważając te uciążli­wości i ukrzywdzenia po rezolucyą do Prze­świetnej Komisyi ekonomicznej odsyłamy. Osiadłośó i powinności Rz. z Hubinkiem: Oprócz łanu wybranieckiego, obszarów dworskich ni­żej opisanych, pola cerkiewnego, znajduje się w tej wsi pod poddaństwem w Rzeczycy ćwierci 18, osiadłych, poddanych z gumiennym, tywonem, polowym, gajowym, mielni­kami, tyleż; w Hubinku, wsi o kilka staj od­ległej i do fol. rzeczyckiego pańszczyznę od­bywającej, ćwierci 14 osiadłych, i poddanych tyleż. Powinności te: Poddani po 3 dni z czworgiem bydła lub swoim pługiem pań­szczyznę latem i zimą odbywający, wytrąco­nych mają (nie płacąc z nich czynszu) staj 10, to jest 5 ozimych szerokości jak jest w sobie ćwierć, długości na sążni 120, i na jare zasia­nych tyleż, a tych pańszczyzna po gr. 15 ra­chuje się i ciż dają czynszyku po gr. 15, owsa w garncy 16, półmacek 20, za połowę gęsi kapłonów 2 i jaj 10, i pomotków 16 na moto widło arszenowe w pasem 20, a w paśmie ni ci 20, z dworskiego przędziwa przędzą. Pod­danym dwudniowym po staju ozimym i ja rym z czynszu wytrącają, a ci do płoga po dwoje bydła sprzęgać się powinni, których dzień ciągłego po gr. 12, pieszego po gr. 6 do intraty przyłączony, prządą po motków 12 na motowidło arszenowe. Sżarwarki po dniu je­dnym na miesiąc odbywają, których połowę na reparacyą naznaczamy, a połowę do intra­ty przyłączając i stróżę koleją po jednemu, a podczas po drugiemu do kop dając odbywają, zażyn i obżyn po dwie kopy stawiają, kono­pie moczą i międlą, kapustę sadzą i polewają, czynsz według pomiaru płacą. Tkacze z warstatu po pół setku robią. Intulerunt querelam poddani, że pola gromadzkie w obszary obróciwszy i do hyberny nie przykładając się na dwór zasiewają, a z tej przy­czyny podczas żniw i na wiosnę narzuty niezwyczajne miewają, to jest na użęcie 2 kop po gr. 6, na młockę po gr. 6, do gra­bienia siana, wiązania zboża, snopów podawa­nia i poganiania po gr. 3 narzucają, kopy wielkie żąć i młócić muszą, tłoki mokre z przymusu odbywają; przeto w tych okolicz­nościach do komisyi ekonomicznej odsyłamy. Interea vero JMPan starosta od tych narzu­tów se abstineat. W tejże wsi jest staw za­rosły, spustu na nim nie bywa. Młyn na tym stawie o dwóch kamieniach. Mielnik trzecią miarkę bierze i daje z obydwóch kamieni zł.12 wieprza jednego karmi, z siekierką do reparacyi dworu ile potrzeba wychodzi. Karcz­ma na gościńcu zajezdna i przy niej izdebka nowa i komora snopkami poszyta; na dale winnica nowa, w sieniach komora, kominy murowane, w izbie piec z prostych kafli. Na podwórzu studni 2 z żurawiami i rynwami. Z arendy karczmy zł. 1600 oprócz porękawicznego świątecznego. Obszarów dworskich 6, ogrodów 4, łąk 10. Las za Hubinkiem pod Błotem Dyniskiem jest na staj troje, a wzdłuż na staj 6, w nim pomieszana dębina młoda, brzeziną młodą. W łanach od granicy Podlodońskiej są chaszcze na ogrodzenie płotów zdatne. Intrata Rz. z Hubinkiem (wymienio­na szczegółowo) wynosiła w 1762 roku 7129 zł. 28 gr.; w 1763 roku 7629 zł. 7 gr.; w 1764 roku 7556 zł. 11 gr.“. Do ststwa rzeczyckiego należały: Rzeczyca, Hubinek, Zórawce, miasteczko i wieś Lubycza, wieś Hutka Lubycka, Hrebenne i Kamionka Wołoska. W r. 1765 było to starostwo w posesyi WPana Andrzeja Rzeczyckiego, na co jednak przy­wileju niepokazano. Starostwo zajęto dnia 1 kwietnia 1787 r. i z wyjątkiem wsi Luby­czy oddano w zamian za warzelnią soli w Kossowie Edwardowi Romanowskiemu. Wś Lubyczę, przydzielouą do Jastrzębicy nabył dro­gą licytacyi w r. 1830 Henryk August baron Zeubitz za 24,450 złr. m. k. Lu. Dz.