Ludwik Alojzy Capelli

Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 200-202.

Cappelli (Capelli, Kapplli) Ludwik Alojzy (+ 1838), Włoch, prof. Uniw. Wileńskiego a następnie Akademii Duchownej w Wilnie. Syn Wincentego, ur. w Pistoi, najprawdopodobniej w r. 1776. Po wysłuchaniu »naukowych kursów we włoskich uniwersytetach« i po zdobyciu doktoratu obojga praw, rozpoczął w r. 1797 karierę od wykładania prawa na Uniwersytecie w Pizie.

[s. 201]

W marcu 1801 r. został sekretarzem ministra policji we Florencji, w l. 1803—4 był urzędni­kiem skarbu w Volterra w królestwie Etrurii. Został przy tym członkiem królewskiej akade­mii literatury w Pistoi. Rektorowi Stroynowskiemu, który w tym czasie poszukiwał kandy­datów na wakujące profesury w Wilnie, polecił C-go »szczególnym świadectwem« o jego talen­tach znany poligraf Jan Fabbroni, dyrektor Mu­zeum Historii Naturalnej oraz mennicy królew­skiej we Florencji, profesor honorowy Uniwer­sytetu w Pizie i członek honorowy Uniwersytetu Wileńskiego. C, mając taką rekomendację, na­desłał do Wilna dysertację w języku łacińskim z dziedziny prawa, w której »okazał gruntowną i głęboką znajomość, potrzebną do pożytecznego dawania kursu pomienionej nauki, oraz dał po­znać jasny sposób wykładania onej« i 13 VI 1804 został przez Uniwersytet wybrany odrazu na zwyczajnego profesora prawa cywilnego i kry­minalnego znaczniejszych dawnych i teraźniej­szych narodów. Aczkolwiek ks. Czartoryski miał pewne zastrzeżenia co do strony naukowej kan­dydata, jednak przychylił się do wniosku, uwa­żając, iż dalsze wstrzymanie nominacji »mogłoby w czymkolwiek kompromitować uniwersytet«. W listopadzie 1804 r. C. przybył do Wilna i nie­bawem rozpoczął wykłady. Na wstępie przesłał cesarzowi swój sonet włoski, za co otrzymał podziękowanie, również Stroynowskiemu ofiaro­wał sonet z okazji rozpoczęcia wykładów słyn­nego Jana Franka. Miody profesor dość często występował na publicznych posiedzeniach Uni­wersytetu z dysertacjami, wygłaszanymi po ła­cinie lub po francusku, z których wiele w tłuma­czeniu polskim ukazało się w druku. Próbował też swych sił w dziedzinie krytyki literackiej. W r. 1806 umieścił w »Gazecie Literackiej Wileń­skiej« pochlebną ocenę włoskiego przekładu części poematu Quinta Kalabra, dokonanego przez Tarenghiego, który uprzednio poświęcił C-mu je­dną ze swych ód łacińskich. W okresie gorących sympatii społeczeństwa polskiego dla Francji zręcznie lojalny wobec rządu Włoch, wystąpił w r. 1806 w »Dzienniku Wileńskim« z wielce znamienną apoteozą Alfieriego, znanego »misogalla«, który wprawdzie spragnął gorąco nowego rzeczy porządku, ale niczego nie spodziewał się od Francuzów, których z gruntu lekkomyślność i niestateczność poznawał. Klęska Napoleona dała C-mu okazję do opiewania w odach zwy­cięstwa nad Francuzami i do ułożenia nawet hymnu pochwalnego na cześć powracającego z Paryża Aleksandra I. Oprócz prawa C. za specjalnym wynagrodzeniem wykładał od r. 1808 język i literaturę włoską na oddziale literatury i nauk wyzwolonych, gdzie w I. 1811—7 i od r. 1827 do zamknięcia Uniwersytetu piastował godność dziekana. Dla użytku studiujących język włoski wydał wybór poezji i prozy włoskiej, słynny traktat Melchiora Cesarotti »Saggio sulla filosofia delle lingue« oraz rzecz o Petrarce jako poecie, filologu i moraliście. Od r. 1815 wykładał również za specjalnym wynagrodzeniem kurs prawa kanonicznego, rozpocząwszy go prelekcją

O źródłach i zasadach prawa kanonicznego (w tłum. polskim w »Dzien. Wil.«). Dla słuchaczy wydal w r. 1819 Manuale Iuris Canonici w 50 tablicach synoptycznych, opatrzonych uwagami o źródłach i literaturze odnośnych kwestii. Również dla historii prawa rzymskiego wydał tablicę synopty­czną (1822), dal rozbiór dzieła Wacława Aleks. Maciejowskiego i wystąpił z projektem o dziele elementarnym z zakresu prawa rzymskiego, które mogłoby się przydać w uniwersytetach państwa. W r. 1827 był przewodniczącym Komitetu dla opisania uniwersyteckich i szkolnych medali oraz monet. Podczas jubileuszu 250-lecia Uniwersytetu w r. 1828 wystąpił z okolicznościowymi wier­szami w języku łacińskim i włoskim. W Wilnie ożenił się, został właścicielem ładnego mająteczku Petesza pod Wilnem, otrzymał rangę radcy stanu i order św. Anny. Po kasacie Uniwersytetu Wi­leńskiego otrzymał zupełną emeryturę, ale nie przerwał działalności pedagogicznej, gdyż w utwo­rzonej w r. 1833 Akademii Duchownej został profesorem prawa kanonicznego i historii kościel­nej, do której nie miał wszakże przygotowania. Alumni Akademii uczcili go portretem, rysowa­nym przez Karola Rypińskiego, litografowanym przez Klukowskiego, z odpowiednim napisem i dedykacją.

W r. 1838 C. opuścił Akademię i Wilno, po­wrócił do ojczyzny i w tymże roku zmarł na wsi w pobliżu Florencji; pochowany został w miej­scowej kapliczce. Pozostawi! syna Maurycego (ur. 1823 r.) i o 6 lat młodszą córkę Biankę. Języka polskiego, pomimo długiego pobytu w Wilnie, nie opanował, publikacje jego tłuma­czyli na polski: Leon Rogalski i Wal. Pietkiewicz. Był to człowiek zdolny, rzutki, przy tym o gięt­kim charakterze. Jako profesor prawa, był »obznajomiony dobrze z przedmiotem, ale w wykładzie lekki i niedbały«, mówił potoczyście, z werwą i humorem, »nieprzebrany w żartach« dawał »lekcje gimnastyki dowcipu«, którym czasem gorszył a nawet oburzał.

Portret C-go (litogr. Klukowskiego) w zbiorach Bibl. im. Wróblewskich w Wilnie.

Estr.; Bieliński, Uniw. Wil.; Janowski L., W promieniach Wilna i Krzemieńca, Wil. 1923; Mościcki H. w »Bibl. Warsz.«, 1910, I 377; (Symon), De cathollca Facultate theol. in universitate litterarum olim Vilnensi (Academia Caes. Rom.-Cath. Ecclesiastica Petropolitana), Pet. 1888, 35—9; Zukowicz P., O professorach bogoslowskago fakulteta wil. Uniw., Wil. 1888, 76—82; Dobszewicz T. ks., Wspomnienia z czasów, które przeżyłem, Kr. 1883, 93, 97. 105; Wspomnienia szkolne i uniwersyteckie Johna of Dycalpa (»Klosy«, 1884, XXXVIII nr 985, s. 316); Frank Józef, Pamiętniki, Wil. 1921, I—Ul; Pamiętniki życia ks. St. Jundziłła, wyd. A. Kurpiel (Arch. do dziejów liter, i ośw. w Polsce, 1914, XIII);

[s. 202]

Obrazki literackie. Ze wspomnień tułacza Sobarri, P. 1874, 187; Baliński M., Pamiętniki o Janie Śniadeckim, Wil. 1865, I 374—5,758; Morawski St., Kilka lat młodości mojej w Wilnie, W. 1924; Mo­ścicki H., Z filareckiego świata, W. 1924; »Dzien. Wil.«, 1822, 1 15—7; Archiwum Filomatów, Kr. 1913, I 326; Sbornik materiałów dla istorii proswieszczenia w Rossii, Pet. 1898, III. — Rkpsy w B. Czart., Arch. Kuratorii Wil. ks. Ad. Czartoryskiego; Arch. Państw, w Wilnie, rkpsy Okr. Szk., sygn. 1440/1832, k. 5—6, sygn. 1231’45/1831.

Ks.Czesław Falkowski