Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 249.
Chalecki Jan († ok. 1883), gen. w. ros. i powstańczych sił polskich 1863 r. Syn Alberta a wnuk Abrahama, znanego organizatora pułku tatarskiego na Litwie w r. 1812. Należał do chrześcijańskiej linii tatarskiego rodu Chaleckich i używał herbu wł. (Abdank odm.). Pochodził z zaścianku Aminty pod Rejżami (pow. Troki), skąd wziął potem przydomek Anitański (Amintański). Służył w leibgward. pułku huzarów grodz.; w r. 1863 jako gen.-major wojsk ros. poszedł do powstania pod powyższym pseudonimem; był najstarszym stopniem z oficerów wojsk regularnych, którzy wzięli udział w powstaniu. Na polskiej widowni politycznej pojawił się w r. 1863 w Galicji Wschodniej. Gen. Edmund Różycki, zajęty reorganizacją i powiększaniem swego pułku jazdy wołyńskiej i oddziałów gen. Artura Gołuchowskiego, w sierpniu 1863 r. zmuszony przenieść się do Lwowa, mianował początkowo swym następcą gen. J. Czapskiego, a potem gen. Ch-go. Objął więc tenże dowództwo pułku jazdy wołyńskiej i specjalnie zajął się organizacją 4. szwadronu. Płk Struś pisze, że żołnierze pułku byli bardzo z tej zmiany zadowoleni, bo Ch. był to »dobry żołnierz, miły kolega i bardzo łatwy w pożyciu«. Gdy 29 II 1864 władze austr. ogłosiły stan oblężenia, wpłynęło to rozprzęgająco na oddziały Ch-go i Gołuchowskiego, które, złożone przeważnie z Wołyniaków, obawiających się ewent. wydania w ręce Rosji, zaczęły myśleć o ratowaniu się. Aby ocalić honor wojskowy, nie licząc już nawet na powodzenie, postanowił płk Struś wkroczyć z tym pułkiem na Ruś i w ten sposób utrzymać żołnierzy w ryzach. Gdy zamiar ten wskutek polecenia Wydz. Rządu Narod. na Rusi został zaniechany, podobnie jak plan przeniesienia pułku w Lubelskie, oddział Chaleckiego został rozpuszczony. Wł. Mickiewicz w pamiętnikach wspomina, że w kwietniu 1871 w Paryżu przebywający »gen. polski w służbie ros. Halecki«, aby uniknąć przykrości tak ze strony komunardów jak i później wojsk regularnych po wkroczeniu ich do Paryża na balkonie mieszkania swego na polach Elizejskich wywiesił flagę rosyjską. Gadon podaje niepotwierdzone przez tamtejsze merostwo wiadomość, że na cmentarzu w Montmorency jest pochowany gen. Ch..
Portret: Białynia-Chołodecki J., Księga pamiątkowa, Lw. 1909, 12 (mylnie Aleksander); »Rocznik Tatarski« II, Zamość 1935, fotogr. przy s. 24; Stella-Sawicki J., Galicja w powst. styczn., Lw. 1913, 94.
Enc. Wojskowa, W. 1931, I 73, 620; Dziadulewicz St., Herbarz rodzin tat., Wil. 1929, 78, 125 (na s. 78 Abraham Ch. z r. 1812 mylnie zwany Aleksandrem); Dubiecki M., Edmund Różycki, Kr. 1895, 66; Gadon L., Z życia Polaków we Francji, Paryż 1883, 39; »Kalendarzyk Paryski na r. 1877«, zebrali i wydali Konwicki S. i Zabieha K., Paryż 1877, 26; »Kalendarzyk Paryski na r. 1878«, wyd. Zabieha K., Paryż 1878, 29; Kryczyński Leon, Tatarzy polscy a wschód muzułmański, »Rocznik Tatarski«, Zamość 1935, II 60, 61; Mickiewicz Wł., Pamiętniki, W. 1933, III 90; »Słownik geogr.« IX 601; Stella-Sawicki J., Rok 1863, Lw. 1905, 194; Struś płk., Pamiętniki, Wydawn. mat. do hist. powst. 1863—1864, Lw. 1890, II 57, 126, 127, 130, 131, 132; Maliszewski E., Słownik biogr. uczestników powst. styczn., rkp. przechow. w zbiorach B. Rapersw. w Warszawie; informacje prof. Dziadulewicza St., Kryczyńskiego Leona, Kryczyńskiego St., Kukiela M., mera z Montmorency.
Andrzej Sujkowski
Zostaw odpowiedź
Chcesz przyłączyć się do dyskusji?Nie krępuj się!