Jan Cetner

Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 239-240.

Cetner Jan, (+1680), rotmistrz, pułkownik, starosta lwów., syn Aleksandra, kasztelana halic., i Anny z Zamoyskich, kasztelanki lwow. Jako starosta szczurowicki zapisany w r. 1662 na uniwer. w Grazu a w r. następnym w Paryżu. Wy­bierany kilkakrotnie posłem na sejm z ziemi halic. (r. 1666, 1668, 1675, 1678), wyznaczony był w r. 1676 jednym z komisarzy dla rozsą­dzenia wzajemnych krzywd i szkód na pogra­niczu polsko-węgierskim i ustanowienia tamże środków bezpieczeństwa, a w roku 1676 depu­tatem do boku J. K. M. Był też deputatem na Trybunał koronny (1667), marszałkiem sej­miku halic. (1670) i wiszeń. (1674), sędzią kap­turowym (1673). Elektor Michała Korybuta i Ja­na III. — Przy swoim ojcu, dzielnym i doświad­czonym wojowniku, wcześnie rozpoczął służbę wojenną. Towarzyszył mu w r. 1663 podczas wyprawy na Ukrainę. W czasie kampanii 1671 r. bierze udział w zwycięstwie nad Tatarami pod Bracławiem 26 VIII. W czasie pogoni za ucie­kającymi »nieboraka P. Cetnera młodego w mili zaraz porwały kolki i ledwo się go kilką konwi wody dolali (docucili)« pisze Sobieski do żony. W tym samym roku zrzekł się jego ojciec swojej chorągwi pancernej na rzecz Jana C-ra, a list przypowiedni królew. na tę chorągiew o 100 ko­niach wystawiono mu »ze względu na jego w dziele rycerskim umiejętność«. Po zwycięstwie nad Ta­tarami pod Niemirowem wymienia C-ra Sobieski w piśmie do króla z 8 X 1672 pomiędzy »szczerze, mężnie i ochotnie dopomagającymi mi tej WKMci i Rzpltej przysługi«. Był też pod Lwowem ze swoją chorągwią w czasie znanej wiktorii Sobieskiego 24 VIII 1675. W tym sa­mym czasie połowa jego pułku piechoty, liczą­cego tylko 160 żołnierzy, wzmocniła na rozkaz królewski, pod dowództwem Jana Samuela Chrza­nowskiego, załogę Trembowli. Większa część żoł­nierzy C-ra zginęła, broniąc zamku. Obrona Trem­bowli przez Chrzanowskiego przeszła jednak do historii. — Za konsensem królew. r. 1676 prze­jął C. starostwo lwow. od J. Mniszcha. W konsensie królew. nazwany pułkownikiem J. K. M. Jeszcze za życia ojca otrzymał on dość liczne aczkolwiek nie wielkie jego królewszczyzny, a na­stępnie odziedziczył znaczne dobra w wojew. ruskim i podoł. — C. żonaty był z Zofianną (Zofią Anną), córką Mikołaja Danilewicza, podczaszego

[s. 240]

koron., i Apolinarii Niemojewskiej. Z teś­ciem miał nieporozumienia. Ten skarżył go przed trybunałem lubel. o najazd i gwałty, poczynione na jego rozkaz przez jego dragonów w dobrach Rychcice w r. 1672. Pogodzili się jednak wkrótce, gdyż Daniłowicz cedował mu w następnym roku królewszczyznę Laszki. C. pozostawił 7 dzieci. Z synów Aleksander był starostą szczurowiec., w r. 1683 rotmistrzem usarskim i pułkownikiem J. K. M., wreszcie starostą trembowel. (11 II 1704, + 1709), Józef kasztelanem wołyń., Franciszek wojewodą smoleń. Wdowa po Janie C. wyszła powtórnie za mąż za Zygmunta Dąbskiego, wo­jewodę brzesko-kujaw.

Niesiecki; Boniecki; AGZ. X, XXII, XXIV; Vol. leg., V 154, 181, 279; Borkowski, Elektorowie; Kochowski, Annales, III 83; Lasocki Z., Nie­znany bohater spod Zbaraża, Kr. 1934, 10; Helcel, Listy Jana Sobieskiego, 239; Kluczycki P., Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, I, cz. II 1084; Załuski A. Ch„ Epistolae historico-familiares, 1542; Czołowski A., Wojna polsko-turecka 1675 r., s »Kwart. Hist.« VIII 602, 617; rkp. Arch. 01., Metryka koronna ks. 209; Sygillaty, ks. 12, 13; Wyroki trybunału lubel., ks. 338, 342, 354, 357, 358, 361, 364, 372, 374—6, 382; Rkp. B. Kórn. 23.

Zygmunt Lasocki