Archive Category: II Wojna Światowa

Najprawdopodobniej w marcu podpisana zostanie umowa na dostawy…

Pod koniec czerwca upowcy bestialsko wymordowali jedną z rodzin Daszkiewiczów: ojca Jana, jego żonę Paulinę oraz dwie córki - Helenę z 9-miesięcznym dzieckiem i Leokadię, którą zakłuli widłami w stajni pod żłobem, gdzie się schowała. Pięcioletni synek Heleny, Stefan, skrył się pod szafą i ocalał; znaleziono go następnego dnia płaczącego przy zwłokach matki.

Był w hełmie, dźwigał długi karabin z bagnetem, sterczącym nad głową i kilka ładownic przy pasie. Szedł powoli, rozglądając się bacznie. Kilkanaście metrów przed nami zatrzymał się niezdecydowany. Widząc przychylne gesty z naszej strony, podszedł bliżej i zaczął zaraz z dużym podnieceniem opowiadać chaotycznie o swojej rozbitej jednostce pod Włodzimierzem. W końcu rozpłakał się i zamilkł, wycierając rękawem łzy i rozmazując po twarzy kurz i brud. Wyglądał żałośnie. Na widok lecących daleko niemieckich bombowców, pobiegł wystraszony pod rozłożysty dąb, krzycząc na nas, byśmy uczynili to samo. Posiliwszy się, ruszył do swojej rodziny, mieszkającej gdzieś pod Dubnem. Staliśmy w milczeniu, odprowadzając go zasępionym wzrokiem. Samotny, bezradny, płaczący żołnierz zrobił na nas przygnębiające wrażenie. Był żywym symbolem totalnej naszej polskiej klęski.

Dnia 13 lipca 1944 roku miały miejsce walki wileńskie. Kilka batalionów Armii Krajowej wyszło z ukrycia i rozpoczęło atak na niemiecką załogę miasta, wspomagając w ten sposób podchodzące do Wilna oddziały rosyjskie.

Odpowiedzialność za klęskę 1939 roku Polska opinia publiczna zrzuca na rząd, a byli członkowie rządu próbują ją czasami zrzucić na polską opinię publiczną. Źródło klęski jest jedno: ów optymizm, który u nas uchodzi za objaw patriotyzmu, ów pseudopatriotyczny, a w rzeczy samej zbrodniczy, nieodpowiedzialny optymizm jest przyczyną klęski i nadal się jak najgorzej odbija na naszych losach.

Jednak nie wszyscy dali się tak wmanewrować w nagonkę przeciwko Polakom. Nie pozwalali na mordy. Ci ludzie byli w okrutny sposób, tak samo jak Polacy, mordowani, bo to jest w jakiś dziwny sposób pojęta Swobodna Ukraina. Polacy wtedy uciekali na Zachód, za Bug, żeby schronić się przed mordami, albo na Wschód za Zbrucz. Na tamtych terenach za Żytomierzem, koło Winnicy, gdy się tylko dostali byli przez miejscowych ochraniani. Nie dopuszczono do mordów na nich. Trudno o tym dzisiaj pisać bo zakłamanie w tej sprawie jest olbrzymie.

- Przesłuchujący przestali na chwilę bić. Pułkownik spytał mnie po rosyjsku, co tu robię? Odpowiedziałem również po rosyjsku, że nie wiem, że zaniosłem cukier znajomemu i nie rozumiem, dlaczego mnie zatrzymali. - Ty bandit. - Kakoj ja bandit?! Ja zdies’uczus’ - odpowiedziałem udając zaskoczonego. - A otkuda ty ruski znajdziesz? - Ja iz Zapadnoj Ukrainy. - A otkuda? - Iz Łucka? – A szło ty zdes’diełajesz? - Ja repatriant - odpowiedziałem stanowczo. Pułkownik Popatrzył na mnie chwilę i powiedział - A ty nawierno wriosz. Pradałżajte, pradałżajte. I znów mnie zaczęli bić.

Mija 70 lat od powołania w styczniu 1944 r. ważnej struktury Polskiego Państwa Podziemnego – Rady Jedności Narodowej. Była to reprezentacja polityczna naszego Państwa Podziemnego na terenie okupowanego kraju, namiastka polskiego Sejmu, który z oczywistych powodów nie mógł wtedy działać.

Ukończył w 1916 r. szkołę pilotów w Odessie i został w carskiej armii pilotem bojowym. Został dwukrotnie ranny, a w 1917 r. strącony pod Stanisławowem dostał się do niewoli austriackiej. Od 1918 r. służył w Legionach jako pilot i kurier Piłsudskiego. Po wojnie polsko-rosyjskiej Piłsudski wiedząc, że ważne stanowiska trzeba obsadzić swoimi ludźmi, mianował go z ramienia rządu inspektorem lasów państwowych na Wołyniu. Był to dowód zaufania. Nasza rodzina byłą spokrewniona z Piłsudskimi. Mój pradziad Lisowski herbu „Jeż” w 1848 r. po powrocie z wojen, chciał się ożenić z Billewiczówną. Billewicz, który nie miał synów oświadczył, że nie odda mu córki za żonę, jeśli mój pradziad nie przyjmie do nazwiska herbu ich rodziny -„Mogiła” (Lisowscy mają herb „Jeż”). Nasza rodzina uczciwie przyjęła herb Billewiczów i od tego czasu zawsze nazywamy się Mogiła- Lisowscy herbu „Jeż”. Nigdyśmy tego nie zdradzili.

Podpisany w Jałcie wyrok na Polskę skazywał mieszkańców Kresów na tułaczkę na zachód. Nie wyjechało prawie dwa miliony naszych rodaków. Dla wielu był to świadomy wybór. Zostawali jako Polacy i strażnicy wielowiekowego dziedzictwa Rzeczypospolitej na tych ziemiach, obrońcy łacińskiej cywilizacji. W ilu miejscach mogliśmy usłyszeć takie opowieści jak staruszki z Grodna: „Nie oddaliśmy kluczy. Przez wiele lat nie było księdza, wtedy kładliśmy na ołtarzu ornat i tak modliliśmy się sami”. Potem kościół wysadzono w powietrze…

- Pamiętam, jak przemawiał przy okazji jakiegoś święta. Chyba to było podczas obchodów święta 1 maja, bo wcześniej był jakiś pochód. Przemawiał z balkonu gminy, bo ratusz był zniszczony. Pamiętam jak mówił, że – Polska 25 lat czekała na Armię Czerwoną, by ta przyniosła jej wolność i wyzwolenie od burżuazyjnego ucisku! Rymanowianie przyjęli to z wściekłością, bo nikt tu na Armię Czerwoną nie czekał 25 lat. Nikt też nie czuł się uciskany. Jak mi później brat opowiadał, po drugiej stronie rynku, w kamienicy na strychu siedział z karabinem jeden z chłopów, by temu czekającemu na wyzwolenie posłać kulę, ale broń mu się zacięła i „garbaty” ocalał.

Na początku lat dziewięćdziesiątych wydawało się, że nie doczekamy nawet chwili, w której rząd Polski przyzna, że na Wołyniu została popełniona straszna zbrodnia na polskich obywatelach. To, że nie dało się tego ukryć przed Polakami jest również i naszą zasługą. Szkoda, że musiało upłynąć ponad 20 lat, zanim w Polsce zaczęło się o tym otwarcie mówić. Problem już dawno mógłby być za nami. A tak ukraińscy nacjonaliści mają do nas pretensje, że przez tyle lat nic od nich nie chcieliśmy, a teraz chcemy nie wiadomo czego. To jest jednak wina polskich polityków, którzy pomogli ich wyhodować. Żyrowali ich rozwój.

Rzeczywiście okazało się, że boczną uliczką obok nas jadą cztery ciężarówki, wypełnione po brzegi Niemcami. Daliśmy ognia i po kilku minutach sprawa byłą zakończona. To było ostatnie zdarzenie, kiedy użyliśmy broni jako żołnierze dywizji. Część Niemców usiłowała stawiać opór, ale wkrótce się poddali. Wzięliśmy ich do niewoli, a później oddaliśmy ich Sowietom, gdy ci wkroczyli na Lubelszczyznę.

Strażnica niemiecka mieściła się w typowym drewnianym baraku. Po wrzuceniu do niego trzech filipinek i granatu w formie worka wypełnionego kilogramem plastiku , jego połowa najzwyczajniej się rozleciała , a część załogi zginęła. Pozostali podnieśli ręce do góry i nie stawiali oporu. Zabraliśmy im broń i mundury. W baraku nie było niestety broni maszynowej. To, co zdobyliśmy, przydało się naszej grupie, gdy za pół roku ruszyliśmy na Wołyń. Później braliśmy jeszcze udział w kilku innych akcjach. Trzykrotnie uczestniczyliśmy w próbach odbicia transportów więźniów, przewożonych z Pawiaka do Oświęcimia.

Przy stoliku siedział gestapowiec, który miał przed sobą księgę. Była ona gruba, miała dwie kolumny nazwisk z adresami. Zawierała dane wszystkich osób, które nie tylko na terenie Gdyni czy Gdańska, ale całego Pomorza zajmowały się działalnością antyniemiecką. Nigdy nie spotkałem się ze śladami tej „księgi” w polskie prasie historycznej. Ona jednak istniała. Później, jak się dowiadywałem, w pierwszej kolejności Niemcy aresztowali wszystkich mieszkańców Gdańska, którzy w latach trzydziestych szukali w Gdyni schronienia. Hitlerowcy łapali też wszystkich polskich nauczycieli. Nawet, jeżeli nie figurowali oni we wspominanej przeze mnie księdze, to też byli aresztowani. Wszystkich umieszczano następnie w obozie koncentracyjnym w Stutthofie na mierzei wiślanej.

Dostawaliśmy też na obiad zupę, której początkowo w ogóle nie mogłem jeść. Składała się ona z odrobiny szpinaku, trocin drzewnych, much, gąsienic i innych robaków. Z początku wyrzucałem wszystkie robaki, ale zwykle kończyło się na tym, ze z zupy zostawało niewiele. Zacząłem więc zamykać oczy, łykać wszystko jak najszybciej.

„Gdyby światło nie zapaliło się w Wilnie, zgasłoby w Polsce całej” - tak pisał niegdyś o Uniwersytecie Wileńskim Stanisław Staszic, wybitna postać polskiego Oświecenia, filozof, publicysta, mąż stanu.

Dzięki protekcji CIA jeden z odpowiedzialnych za ludobójstwo na Polakach - Mykoła Łebed do 1998 r. spokojnie żył w USA. Wcześniej po kapitulacji Niemiec ukrywał się w Rzymie, korzystając z pomocy greckokatolickich dygnitarzy.